Historische baby’s, glamourbaby’s en gewone baby’s zijn er te zien in Baby. De ideale mens verbeeld 1840-heden, de voorjaarstentoonstelling die afgelopen weekeinde opende in het Nederlands Fotomuseum.
De pasgeboren mens als fenomeen, een onontkoombaar thema voor de fotograaf sinds de uitvinding van het medium. De samenstellers van deze tentoonstelling Hedy van Erp en Iris Sikking studeerden aan de Leidse Universiteit af op dit onderwerp. De tentoonstelling volgt in grote lijnen de opzet van hun onderzoek. Dat klinkt misschien droog, maar het tegendeel blijkt het geval. De beelden in deze tentoonstelling zijn bijna alle van hoge kwaliteit, de variatie is schier onvoorstelbaar en toch hangt er geen foto te veel.
In eerste instantie zou deze tekst ‘de roze wolk’ heten, maar die titel dekt de genuanceerde inhoud van deze tentoonstelling niet. Er zijn uiteraard voldoende foto’s om bij weg te dromen, maar de fascinerende ‘foetus-fotografie’ van Lennart Nilsson en de post-mortem beelden uit de negentiende eeuw, roepen -hoe esthetisch ze ook mogen zijn- een ander sentiment op. Daarbij vertelde op de opening Midas Dekkers (auteur van De Larf uit 2002) in een hilarisch-sarcastische toespraak over die vreemde menselijke behoefte aan nageslacht: ‘Mensen die geen kinderen willen, zoals ik, worden altijd ter verantwoording geroepen. Terwijl het omgekeerd zou moeten zijn.’ Vervolgens somde Dekkers een aantal overtuigende argumenten op waaruit bleek dat het krijgen van kinderen een tamelijk irrationele aangelegenheid is.
In deze tentoonstelling heet de baby ‘de ideale mens’, vooral vanwege de beeldvorming rond de babytijd. Van Erp en Sikking noemden hun onderzoek ‘de onschuldige mens’. Volgens Midas Dekkers houden beide aanduidingen geen stand. Slechte eigenschappen komen niet uitsluitend door de opvoeding tot stand, het kwaad zit ook opgesloten in het genetisch materiaal.
Maar goed, wanneer ze er dan toch zijn, blijken ze in de meeste gevallen buitengewoon welkom. ‘Komt door het ‘knuffelhormoon’ oxytocine’, is de stellige overtuiging van Dekkers. ‘Vrouwen zijn geprogrammeerd om van baby’s te houden.’ Hun leven en dat van hun partners verandert ingrijpend. Al die ‘liefdesbaby’s’, zoals de tabloids ze consequent aanduiden, moeten uiteraard fotografisch worden vastgelegd. Het aantal babyfoto’s dat sinds 1839 is gemaakt is immens en de productie ervan zal eerder toe- dan afnemen. In de eerste vijftig jaar van de fotografie zijn babyfoto’s nog tamelijk zeldzaam, want kostbaar, maar met het besef dat je ook zelf een camera kunt kopen, ontstond er een onafzienbare stroom babybeelden. Een dergelijke zondvloed van foto’s laat zich slechts na enig fundamenteel denkwerk kanaliseren.
De tentoonstelling is opgebouwd rond een aantal onderwerpen, die dan weer losjes chronologisch zijn geordend. ‘Madonna en kind’, ‘Babywedstrijden’, de eerder genoemde post-mortem foto’s en wetenschappelijke beelden vormen enige van de thematische eilanden in de aangenaam ruimtelijk opgebouwde expositie. Er zijn piepkleine daguerreotypiën, zoutdrukken en andere vroege voorbeelden uit de fotogeschiedenis te zien. Bekende glamourfotografen als Mario Testino, Annie Leibovitz en Linda McCartney fotografeerden glanzende modellen, Jerry Hall en Paul McCartney met hun baby’s. Er is bewegend beeld van Rince de Jong en we zien malle hyperromantische foto’s van het fenomeen Anne Geddes. Een drietal foto’s van het Lebensborn-project uit de naziperiode doet beseffen dat het dictatoriaal collectivisme heel andere plannen met kinderen had.
De getoonde foto’s zijn afkomstig uit de collecties van een indrukwekkende reeks bruikleengevers. Als gezegd: de kwaliteit van de beelden is hoog, zowel inhoudelijk als technisch. Het NFM doet haar museale plicht door de foto’s in hun oorspronkelijke techniek te presenteren. De beeldselectie is mijns inziens evenwichtig en biedt ook bezoekers met ambivalente gevoelens ten aanzien van baby’s, waaronder ondergetekende, een esthetische en interessante ervaring.
Han Schoonhoven
Baby. De ideale mens verbeeld 1840-heden
Tot en met 1 juni in het Nederlands Fotomuseum
Wilhelminakade 332 in Rotterdam
Bij de tentoonstelling verscheen een gebonden boekje (in edities met een lichtblauwe en een roze omslag) met zo’n 55 foto’s uit de tentoonstelling.
De vormgeving is van Victor Levie, Veenman geeft het uit. De prijs bedraagt 19,95 euro.
• Tijdens de tentoonstellingsperiode organiseert het NFM enige evenementen. Ouders worden uitgenodigd hun leukste babyfoto op de site van het museum te plaatsen. Moeders en vaders kunnen hun baby nostalgisch laten fotograferen door Károly Almos. Daarnaast staan een viertal sessies geprogrammeerd met Koos Breukel, de duurste baby-fotograaf van Nederland. Over deze portretsessies en voor overige informatie, zie: www.nederlandsfotomuseum.nl
• De scriptie van de samenstellers is te vinden op: www.iconfoundation.nl