Verbeeldingskracht en een ode aan de verbeelding. Paris Photo scoorde als nooit tevoren met één van de sterkste edities ooit. Verweven tussen commercie en tijdsgeest werkt dit evenement als een soort barometer zoals geen enkel fotofestival dat kan laten zien. Iedere bezoeker wordt ondergedompeld in een zee van beelden – met vrijwel alle denkbare stijlen en disciplines die het medium rijk is.
Maurits Brands genoot meer dan ooit op Paris Photo, afgelopen week. Zijn verslag:
Paris Photo 2005 geeft één aspect kraakhelder aan: foto’s waarin iedere kijker een eigen verhaal kan leggen. Foto’s die inspireren om verder dan pragmatisch te kijken. Beelden die niet alles zomaar weggeven. Foto’s die open staan voor persoonlijke interpretatie. Portretfoto’s die tot denken stemmen, details uit het dagelijkse leven, waarbij niet alles te zien is, en meer van dit soort intrigerend werk.
Dit verhalende aspect staat momenteel centraal, in plaats van enkel te kijken wat concreet, op het eerste oog, te zien is. Sterker dan de voorbijgaande jaren – met een accent op abstracte fotografie in 2004, expliciet naakt in 2003, nadruk op architectuur in 2002 en een surplus aan intrigerende portretten in 2001, om vlot een indruk te geven – staat 2005 voor identiteit en het vertellen van verhalen in de allerbreedste zin.
De stemming werd onmiddellijk gezet tijdens de openingsnamiddag en -avond. Strikt op uitnodiging is deze professionele ‘preview’ namiddag en VIP avond te bezoeken. De totale opkomst was groter dan ooit. Voor veel galeries vertaalde zich dit onmiddellijk in een aanstekelijke startverkoop met topprijzen.
Guilaume Piens van organisator Reed Expo is meer dan tevreden met de ontwikkeling van dit evenement. In totaal rekent hij stabiel op ruim 40.000 bezoekers. ‘Paris Photo is een internationaal georiënteerd evenement, dat voor de komende jaren nog aantrekkelijker voor buitenlandse bezoekers wil worden. En dit jaar was er inderdaad opvallend meer interesse voor de openingsavond.’
Deze fotobeurs mengt klassieke en hedendaagse fotografie – museaal en hip eigentijds werk – waarin alle stijlen door elkaar lopen tot een dynamische mix. Veel galeries vertegenwoordigen de getoonde foto’s exclusief, terwijl het werk van meer dan een handvol fotografen hier en daar telkens weer terug komt. Vrijwel alle disciplines zijn er te vinden, tot en met video- en foto-kunstinstallaties pur sang.
Identiteit, een eigen herkenbare stijl, is door het grootse aanbod essentieel voor iedere fotograaf om überhaupt voet aan de grond te krijgen. Er bestaat niet zoiets als te veel fotografie. Al zijn er grenzen aan het aantal verzamelaars en – vooral bij werk op groot formaat – praktische grenzen aan hoeveel verzameld kan worden. Het is een realistische verwachting dat kleiner werk meer zal gaan verkopen.
Zichtbaar of suggestief, de onderliggende laag, intentie of weergave van iedere foto wordt bloot gelegd voor iedere kijker die hiervoor openstaat. Dit aspect van de fotografie heeft de komende tijd de hoofdrol. De lading van de sterkste beelden laat daarbij zoveel meer zien. Het idee van suggestie, out-of-focus of schijnbaar ‘mislukte’ foto’s roepen emoties op om spontaan verrast of ontroerd te raken.
Techniek speelt uiteraard andere een rol, waarbij de grenzen van zogenaamde goede of slechte smaak snel gevonden zijn. Meestal is het niet meer dan een vorm van Spielerei. Alleen al door te spelen met presentatie, belichting, en decoratieve bewerking (of verwerking) van een foto komt de vraag ‘is het kunst of kunstzinnig’ heel gemakkelijk naar boven. En over smaak valt te twisten!
Documentaire, journalistieke, confronterende, exotische of puur esthetische fotografie vraagt om aandacht in de breedste zin. Momenteel is commerciële fotografie opvallend minder duidelijk aanwezig. Geen actuele reclamecampagnes waarvan de prints onmiddellijk worden aangeboden. Zo scoorde Terry Richardson ooit met provocerende foto’s voor het Italiaanse Sisley terwijl de campagne nog in het straatbeeld en diverse media, print en tv, te zien was.
Opvallend tijdens Paris Photo 2005 is meer decoratieve actuele fotografie met referenties naar de schilderkunst. Kijk naar de Finse Sanna Kannisto. Zij heeft in Zuid-Amerika veel dieren en stillevens gefotografeerd met een duidelijke eigen stijl en esthetiek. Onder de paraplu van de Finse University of Art and Design Helsinki, wordt haar werk samen met dat van andere (oud)studenten gepresenteerd.
Het werk van Sanna Kannisto geeft een gevoel weer tussen poëzie met een hint van surrealisme. Haar muurcollage, met één exotische vogel in een volledig uitgelichte omgeving, is een lust voor het oog. Vrij en onbevangen. In Nederland wordt zij vertegenwoordigd door Willem van Zoetendaal – een referentie die kan tellen. Gevraagd om zijn reactie zegt Van Zoetendaal momenteel wat meer te kijken naar foto’s met voorwerpen in plaats van portretten. Dit is een boeiende ontwikkeling op zichzelf.
Herkenbare beelden uit het dagelijks leven hebben tijdens deze beurs een breder draagvlak.
Galerie Ulrich Fiedler Contemporary uit Köln presenteert zuiver registrerende beelden van eigentijdse architectuur op groot formaat. Aantrekkelijker, en actueler, zijn de schijnbaar-uit-de-losse-pols-genomen-beelden van Heidi Specker met een ragfijne collage van alledaagse stukjes realiteit.
De verkoopprijzen blijken over het algemeen stabiel te liggen. Het werk van de klassieke, legendarische namen zal de komende jaren door de relatieve schaarste enkel blijven stijgen.
Soms lijken de prijzen maximaal opgevoerd, waarbij veel onderhandeld kan worden en met kortingen wordt gewerkt. Portretten van Richard Avedon doen het uitstekend tussen 5 en 10.000 euro. Grote prints van 20.000 euro zijn eerder regel dan uitzondering, en gaan gerust tot 40.000 euro of hoger, zoals voor de subtiele naaktportretten van Frantisek Drtikol bij Glitterman Gallery, New York, en Irving Penn Vintage prints uit 1948.
De groei van de interesse in fotografie binnen de kunst is voorbij volgens Adriaan van der Have van Torch in Amsterdam. In het kunstcircuit heeft fotografie weer meer concurrentie van schilderijen. Torch heeft een duidelijke eigen visie en stijl, zoals alle Nederlandse galeries overigens. De verkoop blijkt prima te lopen. In een geanimeerd gesprek met een (aspirant)koper wordt al op de eerste dag van Paris Photo aangegeven dat er van een bepaalde fotograaf nog maar één werk beschikbaar is.
In totaal biedt Parijs een totaaloverzicht waarbij ruim 500 fotografen vertegenwoordigd worden. Talloze lezingen en boekpresentaties van bekende en opkomende namen staan op de bijkomende agenda. Daarbij was opmerkelijk ook Karl Lagerfeld aanwezig – der Kaiser, modegoeroe en prominent beeldmaker in talloze media – voor de gerenommeerde Duitse uitgeverij Steidl.
De foto’s van Karl Lagerfeld bepalen voor een aanzienlijk deel de beeldcultuur binnen de mode – een effect dat uiteindelijk altijd doorsijpelt naar andere delen van de maatschappij.
Der Karl werkt altijd, doet enkel waar hij zin in heeft, en voelt de tijdsgeest perfect aan. ‘Ik ga niet op vakantie, ik ga op fototrektocht’ is één van zijn spitsvondige uitspraken. Steidl en 7L, de uitgeverij van Lagerfeld presenteerde een handvol nieuwe fotoboeken, waaronder Seven fantasmes of a woman voor Dom Pérignon Vintage 1998 en bewerking van The Story of Dorian Gray vol verbloemde ironie.
Al komt veel werk ieder jaar weer terug, de lijst met ontdekkingen is bijna eindeloos. De presentatie speelt hierbij een bepalende rol, inclusief belichting. Sommige foto’s werken toch beter in drukvorm, wat een context als geen ander genereert, zoals Focus Locus Oude Rijn – in de wereld van Ellen Kooi. Veel galeriecatalogussen kunnen met gemak de volgende generatie collectors items worden.
Silhouettes Industrielles van Alexandre Vitkine –met originele prints van 1964 tot 1973– bij Laurent Herschtrittis nog zo’n treffend voorbeeld. Aanstekelijk en zeer opvallend belicht dat deze contrastrijke zwart-wit beelden, waarin slechts heel weinig grijs verborgen zit, op zichzelf lichtgevend lijken te zijn.
Sinds 2001 presenteert Parijs een focus onder de titel ‘statement’ met een toonaangevende expositie en een selectie galeries uit een bepaald land. Voorheen lag deze focus meer op het noorden, en kreeg Nederland al deze eer als gastland. Met zeven Nederlandse galeries blijft ons land overigens sterk vertegenwoordigd. In samenwerking met het fotomagazine Exit was nu Spanje aan de beurt.