De achtste editie van de fotobeurs Paris Photo laat een volwaardige mengeling zien van vooral klein en fijn historisch werk naast eigentijdse fotografie op groot formaat. Beelden die iets te vertellen hebben. Fotografie met een verhaal. ’s Werelds beste referentie voor fotoverzamelaars vindt plaats in het Carroussel du Louvre in Parijs van donderdag 11 tot zondag 14 november met 105 internationale galeries. Aldus Maurits Brands vanuit Parijs.
• Bekijk een selectie, gemaakt door Paris Photo, van ongeveer 100 foto’s.
• www.parisphoto.fr
• www.2004.photographie.com
De sfeer en bedrijvigheid zaten er heel snel goed in tijdens de opening van Paris Photo, op woensdag 10 nevember. Fotografie is inmiddels als kunstmedium volledig aanvaard. Een groter aanbod en zichtbare positieve energie zorgen daarbij ongetwijfeld voor een opwaartse spiraal. Vol zelfvertrouwen kunnen de galeriehouders en uitgevers aan de verwachtingen van de geschatte 40.000 bezoekers voldoen –en in totaliteit met momenten overtreffen. De prijzen zijn over het algemeen gestegen, en lijken nu stabiel te blijven. De meeste galeries stemmen hun aanbod af op het budget van elke potentiële koper, tussen interesse en passie, liefhebberij en investering.
Deze achtste editie van Paris Photo markeert een grotere internationale samenwerking. De Franse Mois de la Photo is een Europese Maand Van De Fotografie geworden. Naast Parijs, staat de fotografie dit jaar ook centraal in Berlijn en Wenen. Rome, Boedapest en Moskou nemen deze eer in 2006.
Een gerenommeerde museum als Jeu de Paume brengt De Schaduw Van De Tijd met Atget, Walker Evans en Henri Cartier-Bresson, Nan Goldin en Man Ray. Musée d’Orsay toont Stieglitz naast Jules Marey. En MEP (Maison Européenne de la Photographie) toont maar liefst vijf tentoonstellingen tegelijkertijd. Deze locatie toont voortdurend visie en daadkracht.
Wie vasstelt dat het gouden tijden zijn voor de fotografie beseft dat Paris Photo de cirkel telkens weer rond maakt. De fotofestivals in het Franse Arles en Perpignan zijn de belangrijkste ter wereld. Er worden boeiende vragen gesteld, verpakt in een hedendaagse aanpak en agenda. Kunstbeuzen als het Zwitserse Art Basel – en de introductie van Art Basel Miami – naast de Frieze Art Fair in Engeland en FIAC in Frankrijk, besteden steeds meer aandacht aan fotografie. Jonge galeries als de Britse Scout Gallery krijgen er toegang en kunnen daar hoge ogen gooien.
Photo London, een fotobeurs die dit voorjaar debuteerde, wil op dit alles vooral een aanvulling zijn. Dit initiatief zal rond de maand mei opnieuw plaatsvinden, dankzij het succes van de eerste editie. ‘We willen geen concurrentie zijn voor Paris Photo’, zegt initiatiefnemer (plus galeriehouder en uitgever) Daniel Newburg. ‘In Engeland is de interesse al verder geëvolueerd, er bestaat al langer interesse voor bij een breder publiek. De reacties op de eerste Photo London moedigt ons aan om het verder uit te bouwen, en daarin willen we supplementair zijn aan Parijs.’
Als referentie blijft Paris Photo deze maand het hart van alle evenementen in de Franse hoofdstad. Sommige tentoonstellingen die nu van start gaan zijn overigens tot begin 2005 te zien.
De interesse en erkenning voor meer exotische en minder traditionele fotografie zet door. Zo krijgen bijvoorbeeld Afrika, Finland en Iran meer welverdiende ruimte binnen dit internationale platform. Het is de mix van herkenning en herkenbaarheid, verrassing en vernieuwing waardoor het oog verleid wordt om te kijken, te blijven kijken, te zien en te ontdekken.
Ieder jaar staat een land centraal als Statement. Het is een accolade aan de actuele fotografie om uiting te geven aan de waardering van kwaliteit en diversiteit voor aanstormend talent.
Zwitserland krijgt dit jaar deze eer. Het wil breken met dogma’s en stereotype ideeën van het correcte en neutrale Zwitserland. Dit initiatief is in 2001 gelanceerd met Duitsland. Nederland volgde in 2002 en Mexico in 2003. Brazilië staat op de planning voor volgend jaar. De Scandinavische landen worden serieus overwogen als Statement voor Paris Photo 2006.
Nederland is vertegenwoordigd met zeven galeries. Van Zoetendaal, na een jaartje pauze opnieuw aanwezig, naast Torch Gallery Amsterdam, Antiquariaat L. Van Paddenburgh, Leiden, Cokkie Snoei, Rotterdam, Flatland, Utrecht, Van Kranendonk, Den Haag en Ton Peek, Utrecht.
Uit België en Luxemburg zijn enkel Fifty-One Fine Art Photography uit Antwerpen en Clairefontaine, Luxemburg door de beursorganisatie geselecteerd.
Van Zoetendaal heeft het werk van 12 fotografen meegenomen en legt vooral de nadruk op één beeld per fotograaf. Het geheel geeft een eenduidig beeld van deze galerie, al behoudt iedere fotograaf altijd de eigen identiteit. Ton Peek mengt, vergeleken vorige jaren, weer meer klassiek en eigentijds. In de praktijk is het niet haalbaar om enkel historisch materiaal te brengen, zoals de waardering voor de Britse fotograaf Lionel Wendt (Ceylon 1900 – 1944) naast Elsbeth Struijk van Bergen, met werk van dit jaar. Hij is het een beetje aan zichzelf —en zijn klanten— verplicht. Uiteindelijk wil hij het liefst alles brengen.
Het aantal Nederlandse bezoekers was zoals eerdere edities opnieuw opvallend groot. De meeste maken er een weekend van om in 48 uur of langer zoveel mogelijk exposities te zien. Foam en Artimo uitgevers hebben tijdens de vernissage het nieuwe Foam magazine gelanceerd.
De kwartaaluitgave met het thema Self is helemaal bij de tijd. Het opent een waaier aan expressie zonder te vrijblijvend te zijn. Foam slaagt opnieuw in de interactie tussen museum en print. Sommige foto’s, en de confrontatie tussen foto’s, werken beter op papier, zo luidt de stelling. Het blad is als medium volledig gelijkwaardig aan de exposities in Foam.
Het huidige aanbod is zo breed als het medium rijk is. Historische beelden, architectuur en interieur, landschappen en reisfotografie, portretten, fotojournalistiek, reclamecampagnes; alles en meer lijkt aanwezig. Paris Photo weerspiegeld als geen ander vooral de vraag, naast het ruime aanbod. De kopers bepalen zoals altijd uiteindelijk de markt. Actuele fotografie doet het vooral goed op groot en groots formaat.
Bekende namen zijn een hommage en kwaliteitshandelsmerk van bepaalde galeries. Walker Evans, Kertesz en Robert Frank worden moeiteloos getoond naast Steven Klein, met portreten van Madonna, brad Pitt en Ulma Thurman, en weer vlakbij Pamela Anderson door Sante d’Orazio, of het werk van Peter Lindbergh. Stillevens zijn behoorlijk in trek met een verwijzing naar de natuur, zoals bloemenstudies van Nobuyoshi Araki, Daniel Seidner en Irving Penn.
Zuivere conceptuele fotografie is minder nadrukkelijk aanwezig vergeleken vorig jaar. Conceptueel alleen is niet langer voldoende. Erotiek is afgezwakt vergeleken de editie 2003. Erotiek en naakt is altijd aanwezig geweest. Het is uiteraard zo oud als het medium zelf, al wordt het meestal en vooral onder de toonbank verkocht. Schijnbare geheimzinnigheid wordt nu onderstreept door kleine, onopvallende ranzige hoekjes of een labyrint waarin enigszins afgesloten zoveel te ontdekken valt.
Sensualiteit is over de hele lijn een grotere smaakmaker. Suggestie en het tonen van het onberoerde naakte lichaam. Jackson Fine Art uit Atlanta, Usa, introduceert Mona Kuhn samen met haar boek dat door Steidl is uitgegeven. De kleuren, composities en scherptediepte laten subtiel iets te raden over. Expliciet naakt is op een minder nadrukkelijke manier aanwezig na de hype rond de commerciële foto’s voor Sisley door fotograaf Terry Richardson in 2002. Zijn beelden werden destijds op de beurs verkocht terwijl de campagne nog in de media liep.
Eén beeld kan beklijven, series doen het altijd goed. Kristal Galerie uit Genève brengt werk van vijf fotografen, waaronder Philippe Pache met Fragments d’un regard amoureux. Het zijn details die door een vervreemdende onscherpte een heel andere lading krijgen. Katharina Mayer bij Gaby Kraushaar, Düsseldorf, brengt een serie van drie portretten die op verschillende momenten genomen zijn. De grote originelen werken als geschilderde klassieke portretten voor vandaag. Georges Rousse maakt een spel van een voor-en-na tussen ruwbouw en afwerking door beelden slim in elkaar te monteren. Het is een doorlopende spelelement in zijn werk.
Françoise Paviot van de gelijknamige galerie heeft eveneens enkele boeken op haar naam staan. Het is haar niet vreemd om (beginnende) verzamelaars vrijblijvend advies te geven. Veel kijken, veel vragen stellen en meer willen zien dan een galerie toont zijn er speerpunten van. Onderhandelen over de prijs hoort er gewoon bij. Een galeriehouder verkoopt graag aan iemand met oprechte interesse voor de aankoop. Investeren is nog altijd mogelijk, en de waarde kan jaar op jaar stijgen. Zo is de topper Nuit de Paris van Brassaï in ruim 25 jaar gestegen van € 500,- tot € 35.000,-. Tussen een privé-aankoop, veiling of gallerieverkoopprijs zitten uiteraard ook grote verschillen. Man Ray’s Kiki ging van € 15.000,- naar € 450.000,- en een landschap van Atget steeg van eveneens € 500,- naar € 75.000,-. Tegelijkertijd blijft het medium fotografie binnen ieders handbereik met prijzen vanaf een paar honderd euro.
De stands met enkel stadsgezichten, ofwel ‘the urban landscape’ in ‘correct’ Nederlands, beleven opvallend leeg. In deze tijd is dit soort fotografie wellicht achterhaald en te banaal. Deze beelden hebben context nodig om te overtuigen. Liefhebbers willen verrast worden met verhalen. Verhalen die iedereen voor zichzelf in kan vullen. Om succesvol te zijn moeten fotografen over een duidelijke identiteit beschikken. Een eigen visie en een eigen beeld, dat een duidelijke stap verder gaat dan enkel persoonlijkheid en techniek.
Maurits Brands voor PhotoQ, 11 november 2004