Je wandelt een zaal in met foto’s van menselijke en dierlijke preparaten. Oog in oog met beelden van misvormde skeletten, drie foetussen van het negenbandgordeldier en in hun groei gefnuikte mensenkinderen moet je toch even slikken. De sfeer in het museum houdt bij die eerste indruk het midden tussen een mausoleum en een snijzaal.
We bezoeken de opening van Collectie Vrolik, foto’s van Hans van den Bogaard aangevuld met een bescheiden selectie preparaten. Vader en zoon Gerardus en Willem Vrolik verzamelden begin negentiende eeuw meer dan vijfduizend anatomische en pathologische bijzonderheden. Een unieke collectie waarvoor vele binnen- en buitenlandse belangstellenden naar het Amsterdamse Museum Vrolikianum togen. Na de dood van Willem Vrolik in 1863 dreigde de verzameling uit elkaar te vallen. Een groep betrokken burgers wist dit te voorkomen en schonk de collectie aan de voorloper van de Universiteit van Amsterdam. Die bracht de verzameling later onder bij het Amsterdams Medisch Centrum. Het huidige museum beheert naast de collectie Vrolik ondermeer de zogenaamde Hoviuskast, een buitenmodel wandmeubel dat in 1773 speciaal is gemaakt voor een verzameling menselijke beenderen en drieduizend preparaten van de Nederlandse anatoom Lodewijk Bolk.
Van den Bogaard heeft op verzoek van het museum fraaie en/of opmerkelijke preparaten vastgelegd. Het resultaat van deze exercitie is nu te zien in het boek Verzamelaars van Vorm en in de tentoonstelling Collectie Vrolik. Wanneer je over je eerste schrik heen bent, zie je hoe vakkundig de fotograaf de bakken en cylinders met dikke glazen wanden heeft belicht, hoe effectief de onnadrukkelijke achtergronden de aandacht op de objecten vestigen. De aanwezigheid van enkele voorwerpen uit het Vrolik museum maakt het mogelijk het object en de foto ervan te vergelijken: door de geraffineerde belichting is het contact met de foto eenvoudiger.
Tijdens de opening ontstond er in hilariteit verborgen huivering toen een gefotografeerd profiel met opgewerkte schedel wel erg veel overeenkomst vertoonde met één van de aanwezige fotografen. Zijn kennissen moesten de arme man daar natuurlijk even op wijzen. De composities en de belichting leveren prachtige beelden op, maar iedereen leek er zich van bewust dat we naar honderdvijftig jaar geleden geconserveerde dood keken. Veel voorbeelden uit de collectie van vader en zoon Vrolik hebben betrekking op premature storingen waardoor foetussen niet levensvatbaar waren. Ik hoorde een bezoeker zijn onrust bezweren: ‘Maar toch gaat het heel vaak goed, bijna altijd eigenlijk.’
De expositie Collectie Vrolik is van 7 mei t/m 20 juni 2010 te zien in Foam_Fotografiemuseum Amsterdam, Keizersgracht 609
Museum Vrolik is te bezoeken tijdens kantooruren in het Amsterdams Medisch Centrum, Meibergdreef 9
bekijk het filmpje over museum en fotograaf: www.amc.nl
Verzamelaars van vorm
fotografie: Hans van den Bogaard
teksten: Luuc Kooijmans, Annet Mooij, Laurens de Rooy, Roelof-Jan Oostra
gebonden, 24 x 28 cm, 144 pagina’s, ruim geïllustreerd met full color foto’s
uitgeverij: Amsterdam University Pres
prijs: 29,50 euro