Dat de gratis toegankelijke expositie De Aarde Vanuit De Hemel in 2003, 24 uur per dag open van 1 september tot 1 februari, de best bezochte foto-tentoonstelling was, mag geen verbazing wekken. Maar hoeveel mensen bezochten de ongekende overvloed aan fototentoonstellingen in 2003? PhotoQ zet de cijfers op een rij.
We zijn ons ervan bewust dat de cijfers niet allemaal goed vergelijkbaar zijn. Er zitten appels en peren tussen. Daar komt bij dat het noemen van bezoekersaantallen gevoelig ligt. Hier en daar rust er zelfs een taboe op. Er zijn mensen die vrezen dat hun streven naar kwalitatief goede exposities in gevaar komt als de rol van bezoekersaantallen zwaarder wordt.
Neemt niet weg dat het goed is om de cijfers te kennen. Wees ervan bewust dat achter deze ‘harde gegevens’ een wereld van vragen blijft bestaan: bezoekers op openingen wel of niet meetellen; bezoekers van museumnachten en weekends voor grachtenpand-tuinen wel of niet; andere musea in de buurt – of andere (foto)tentoonstellingen; openingstijden en expositieduur; welke tijd van het jaar; over welke soort fotografie hebben we het? En zo zijn er vast nog meer factoren.
Voor alle cijfers geldt de betreffende organisatie als bron.
Best bezochte tentoonstelling was De Aarde Vanuit De Hemel, een groot project met luchtfoto’s van de Fransman Yann Arthus-Bertrand dat was te zien bij het stadhuis van Amsterdam. Volgens de Deense organisatoren kwamen daar een miljoen mensen kijken. Dat lijkt een zeer ruime schatting: een gemiddelde van 6535 bezoekers per dag, ofwel 272 per uur. Maar goed, als het aantal bezoekers een half miljoen was, is dat natuurlijk ook al imposant.
De jaarlijkse expositie van World Press Photo komt op de tweede plaats. In de Oude Kerk in Amsterdam waren er 33 duizend betalende bezoekers, later in Maastricht 17 duizend. Dat zijn er samen 50 duizend. Dit cijfer ligt een stuk hoger als we de bezoekers meetellen die deze tentoonstelling zagen op vrij toegankelijke plekken in Den Haag, Eindhoven en Veere. Hoeveel is echter onduidelijk, want de organisatie heeft hiervan geen cijfers. World Press Photo wordt jaarlijks overigens op 85 plaatsen in de wereld getoond.
Silver van Erwin Olaf trok in het najaar in Groninger Museum 45 duizend bezoekers en haalt daarmee de derde plaats. Deze expositie en het festival Noorderlicht hadden een gedeeltelijk overlappende openingsduur.
De tentoonstelling Vreemde Snuiters in de Nieuwe Kerk te Amsterdam, die bioloog/schrijver Midas Dekkers samenstelde uit de ‘Fotocollectie Nederland’, kwam op 35 duizend bezoekers.
Vervolgens wordt het lastig om een cijfermatig aflopende reeks vol te houden. Vandaar het vervolg op alfabet:
• Breda Photo 2003 (20 september t/m 19 oktober) kwam op 12 duizend bezoekers.
• Foam in Amsterdam telde 59 duizend bezoekers, van wie 27 duizend bij de tentoonstelling van Mario Testino.
• FotoFestival Naarden (29 mei t/m 22 juni) kwam op 30 duizend bezoekers, van wie 12 duizend een entreekaart kochten voor de belangrijkste tentoonstellingen.
• Fotomuseum Den Haag had 60 duizend bezoekers, van wie 20 duizend bij Fotografen in Nederland (het boek met een oplage van 6000 is zo goed als uitverkocht).
• De Hallen in Haarlem (onder meer Jürgen Teller, Wolfgang Tillmans en Nan Goldin) meldt een jaarbezoek van 43 duizend bezoekers, met de belangrijke aantekening dat de meeste bezoekers kwamen voor de niet-foto-expositie van Ron Mueck (van de hyperrealisitsche menselijke figuren).
• Huis Marseille in Amsterdam verstrekt geen cijfers.
• Het Nederlands fotomuseum in Rotterdam telde 35 duizend bezoekers, van wie 9 duizend de Fotobiënnale Rotterdam (FBR, van 14 maart t/m 21 april) bezochten.
• Het festival Noorderlicht in Groningen (7 september t/m 19 oktober) trok 26 duizend betalende bezoekers.
De Kunsthal in Rotterdam kan geen bezoekerscijfers geven van de tentoonstelling van Martin Parr, omdat er altijd meer tentoonstellingen tegelijk zijn die met één entreekaart kunnen worden bezocht. Volgens een woordvoerster liep het retrospectief goed, in aanmerking nemend dat het een zomertentoonstelling was. De Kunsthal had over het hele jaar 190 duizend bezoekers.
Voor zover alles valt op te tellen komen we in totaal op tussen de 300 en 400 duizend bezoekers van fotofestivals en –musea in 2003. Waarbij we De Aarde Vanuit de Hemel vanwege de uitzonderlijkheid niet hebben meegeteld.
Ten slotte dan nog enkele cijfers uit het buitenland. Het Madrileense festival Photo España trok afgelopen jaar een half miljoen bezoekers (dat is inclusief de reizigers die per metro een tentoonstelling in een van de stations passeerden), het Musée Europeènne de la Photographie in Parijs trekt per jaar 110 duizend bezoekers en het jaarlijkse festival voor fotojournalistiek in Perpignan telde in 2003 de per locatie genoteerde bezoekers aan de circa tien expositieruimtes op en kwam tot 174 duizend.