Ze werden bijna dagelijks beschoten en terugschieten mocht niet. Er ontstonden tekorten aan brandstof, medicamenten en voedsel. Die laatste maanden in Srebrenica stapelden de problemen zich op, terwijl de Serviërs de enclave steeds dichter naderden. De beloofde luchtsteun bleef uit. De Bosniërs die ze moesten beschermen werden uiteindelijk meegenomen, waarop een massamoord volgde.
‘Ze’ zijn de soldaten van Dutchbat III en fotograaf Friso Keuris zocht hen op. Hij sprak en portretteerde bijna zeventig militairen. Afgelopen zomer exposeerde hij de portretten. Op basis van de uitgebreide interviews stelde hij toen veertien ‘fact-sheets’ samen, waarin de omstandigheden van deze dramatische ‘uitzending’ werden geschetst. (www.photoq.nl/recensie)
Verleden week verscheen het boek Dutchbat III. Het opent met snapshots, die de betrokken soldaten maakten in Srebrenica. Het eindigt met een dvd, met daarop een montage van privé-opnamen en een geluidsband van de aanval op en ontruiming van een ‘O.P.’, een observatiepost.
De kern van het boek zijn de portretten en citaten die Keuris tijdens de ontmoetingen vast heeft gelegd. De foto zijn sober en scherp, optimale registraties met behulp van een technische camera en zwart-wit negatieven. Tijdens de twee tot zes uur durende gesprekken vertelden de Dutchbatters even navrante als ontroerende details.
Sergeant majoor Henk Weelink (hierboven afgebeeld) bewaart in zijn portefeuille nog steeds een foto die hij van twee zusjes maakte. Wanneer hij kon gaf hij hen kleine cadeautjes. Korporaal Petula van Son (op de tweede foto) probeerde een grote groep vluchtelingen gestructureerd binnen te laten op het VN-terrein, terwijl de mortiergranaten om hen heen insloegen. Nu vermijdt ze mensenmassa’s en kijkt in een onbekende omgeving altijd waar de nooduitgangen zijn.
Wanneer je een boek als dit in handen krijgt, stel je je onwillekeurig varianten voor. Waarom er geen stills met bijschriften van het videomateriaal zijn opgenomen, waarom dat dramatische geluidsfragment niet is getranscribeerd en integraal afgedrukt. Waarom de teksten niet, desnoods in een apart katern, in een grotere taal dan het Nederlands zijn vertaald. Fotograaf en vormgever dachten er met rede anders over en dat heeft geresulteerd in dit fraaie, maar vooral waardige boek over een hypothetische kennis, buurman of buurvrouw die soldaat is en onder moeilijke omstandigheden probeerde er het beste van te maken.
Dutchbat III
fotografie en interviews: Friso Keuris
voorwoord: Ad van Liempt
vormgeving: Willem van Zoetendaal
gebonden, 20 bij 25 cm, 144 pagina’s, 75 foto’s
uitgeverij d’jonge Hond
prijs: 29,95 euro