Woensdag is er een persconferentie waarop het rapport ‘Fotojournalistiek in Perspectief’ wordt gepresenteerd, waarbij opvalt dat het persbericht dat de uitnodiging begeleidt weinig tot geen nieuwe inzichten bevat: fotojournalisten staan onder druk van budgetten en amateurwerk, en ze ontmoeten op straat steeds vaker tegenwerking bij de uitoefening van hun vak. Het rapport zet wel alles onderbouwd op een rijtje.
Het integrale persbericht:
Professionele fotojournalistiek onder druk
Hoewel de budgetten van fotoredacties de afgelopen jaren redelijk stabiel zijn gebleven, ervaren freelance fotojournalisten dat het steeds lastiger is om aan voldoende foto-opdrachten te komen. Bovendien staan de tarieven onder druk: ze krijgen gemiddeld minder betaald voor een foto. Als oorzaak wijzen fotojournalisten op het toenemende gebruik van beeldmateriaal dat wordt geleverd door amateurfotografen en schrijvende journalisten. Het zorgt onder fotojournalisten voor een gevoel van onderwaardering voor de professionele fotojournalistiek. En dat terwijl de uitoefening van het vak steeds lastiger wordt door allerlei belemmeringen waar ze in toenemende mate mee te maken krijgen.
Dit blijkt uit het onderzoek dat de NVJ /NVF (Nederlandse Vereniging van Journalisten/Nederlandse Vereniging van Fotojournalisten) heeft laten doen naar de huidige positie van de fotojournalistiek in ons land. Het onderzoek is uitgevoerd door prof. drs. Frits Gierstberg (bijzonder hoogleraar fotografie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam) en dr. Alexander Pleijter (specialist journalistiek en nieuwe media aan de Universiteit Leiden). De gegevens zijn verzameld met een online enquête onder fotojournalisten, interviews met fotojournalisten en interviews met beeldredacties van kranten en tijdschriften.
Tijdens hun werk ervaren fotojournalisten in toenemende mate barrières (zoals fotografieverboden) die worden opgeworpen door bedrijven, overheden en politie. Met name particuliere bewakingsdiensten zijn fotojournalisten een doorn in het oog. Ze ervaren steeds vaker dat beveiligingsmedewerkers worden ingezet om fotografen te weren. Vooral bij evenementen als concerten en sportwedstrijden is het voor fotojournalisten steeds moeilijker om hun werk te doen.
Fotojournalisten hebben geen enkele redactionele of beleidsmatige inbreng bij de media waarvoor ze opdrachten doen. Slechts zelden hebben ze inspraak in de manier waarop hun foto’s worden gebruikt door een medium.
Bijna alle fotojournalisten in Nederland werken freelance; minder dan tien procent heeft een vast dienstverband bij een krant of tijdschrift. Redacties zeggen bij voorkeur te werken met een vaste groep freelancers die een specialisatie hebben (bijvoorbeeld politiek, sport, economie) en gegarandeerd hoge kwaliteit leveren. Dit geldt vooral voor de landelijke, gedrukte media die stuk voor stuk zeggen zich te willen onderscheiden met goede fotografie. Niet-professioneel beeld zien zij niet als een serieus alternatief, met uitzondering van unieke beelden van rampen en ongelukken.
De fotojournalisten merken vooral dat lokale, regionale en online redacties de afgelopen jaren meer gebruik zijn gaan maken van amateurbeelden en schrijvende journalisten die foto’s maken bij hun eigen artikelen. Hier lijkt de toekomst niet aan de gespecialiseerde fotojournalist, maar aan de ‘allrounder’ die breed inzetbaar is: iemand die kan schrijven, fotograferen en video maken.
Derhalve zijn er twee belangrijke trends te constateren in de fotojournalistiek. Aan de ene kant de behoefte bij redacties aan gespecialiseerde fotografen die op hun terrein topkwaliteit leveren, waarmee een medium zich beeldbepalend kan onderscheiden van concurrenten. Aan de andere kant de trend om te besparen op fotografie en lezers te betrekken bij de krant, wat leidt tot het gebruik van amateurfoto’s en schrijvende journalisten die zelf een foto bij hun stuk maken.
De helft van de fotojournalisten ziet fotograferende amateurs als serieuze concurrentie. Een voorbeeld van dit veranderende speelveld voor fotojournalisten: vroeger maakte een regionale krant een fotopagina over Koninginnedag met foto’s van een professionele fotojournalist, tegenwoordig roept de redactie lezers op om foto’s in te sturen.
De gemiddelde fotojournalist in Nederland is een freelance werkende man van 44 jaar. 85% van de fotojournalisten is man, 15% vrouw. 30% is autodidact. De helft weet uit fotojournalistieke activiteiten een volledig inkomen te verwerven. Gemiddeld investeert een fotojournalist voor 8.000 euro per jaar in nieuwe apparatuur (camera’s, objectieven en toebehoren), computers en randapparatuur.
Fotojournalistiek in Perspectief Onderzoek naar de rol en toekomst van de fotojournalist werd financieel mogelijk gemaakt door het Stimuleringsfonds voor de Pers.
—
Woensdagavond is er een debat over de inhoud van het rapport in Pakhuis De Zwijger in Amsterdam.
Meer hierover op Photostart
Verslag staat intussen op PhotoQ: Fotojournalistiek van meuk tot kwaliteit
—
Reacties:
Terecht wordt gemeld dat er niks nieuws te melden valt na het onderzoek ‘Fotojournalistiek in Perspectief’ van de NVJ/NVF. Enig voordeel zou kunnen zijn dat, nu de feiten er liggen, de NVJ/NVF eindelijk eens in actie komt.
De lage drempel voor het vak fotojournalist is door de komst van de digitale fotografie alleen maar nog lager geworden. Elke malloot voelt zich (foto)journalist en is in staat waar ook ter wereld foto’s op te laden naar elk gewenst medium. Niemand kan verboden worden foto’s te maken. Tot op zekere hoogte ben ik daar ook voorstander van. Maar er is een groot verschil tussen iemand met een fototoestel, een fotograaf en een fotojournalist. Over ‘iemand met een fototoestel’ kunnen we zwijgen; iedereen heeft er een of meerdere paraat op elke minuut van de dag. Het is niet aan de fotojournalisten daarmee te gaan concurreren. Dus naar de fotograaf en fotojournalist. Waar de fotograaf meestal is gehouden aan de opdracht gaat de fotojournalist zijn eigen weg. En dat is de weg van een onafhankelijk waarnemer die met een verbaasd hoofd met opgetrokken wenkbrauwen door de wereld gaat. Let wel, onafhankelijk. Goed en kwaad vastleggen. En dat wordt mij en mijn collega’s steeds moeilijker gemaakt. Want de echte waarheid is zo mooi niet en mag al helemaal niet gefotografeerd worden. En als die al gefotografeerd wordt zal de amateur juist datgene weghalen dat de nieuwswaarde aan zo’n foto geeft. Waarom? Om te scoren, om zijn/haar naam te zien op de aftiteling of het colofon. Egotripperij. Z’n zoomlens is verworden tot een uitschuifbare leuter. Toevallig hangt ie ook nog op de juiste hoogte. Nogmaals, iedereen mag dat doen hoor, laat daarover geen misverstand bestaan maar laten we dat nou niet gaan publiceren. En zeker niet mee laten doen in een wedstrijd als de Zilveren Camera. Hallo NVJ/NVF, word eens wakker.
“Het laten zien van rampen en sensatie is vrij gemakkelijk. De enige voorwaarde is dat je erbij bent geweest. Het ontdekken van de dagelijkse realiteit vereist veel meer. Het is niet de camera die de foto maakt. Een foto maak je met je hersens. Het gaat om de roeping; en gaat erom dat je je kunt blijven verbazen over de werkelijkheid. Niets is zo moeilijk als de werkelijkheid fotograferen”.
Eindelijk heeft de NVJ/NVF nu de keiharde cijfers in handen en kan aan het werk. Ja aan het werk. Als gerespecteerde organisatie zou deze club eens kunnen gaan denken aan een code die wordt geadviseerd naar alle uitgevers. Natuurlijk maakt elke uitgever zelf wel uit door welke fotograaf zij de foto’s laat maken maar wat vaker je stem laten horen en aan uitgevers adviseren niet met amateurs te werken werpt uiteindelijk ook zijn vruchten af. En schoon dat adressenbestand eens op want tegenwoordig loopt iedereen met een perskaart rond. Wellicht is een soort ProCard een idee. Een kaart voor NVJ/NVF leden die voor meer dan 70% afhankelijk zijn van de fotojournalistiek. Een erkend beroep wellicht. Op zeer korte termijn zou de NVJ/NVF ook een duidelijk signaal moeten afgeven naar de overheden en semioverheden om geen gebruik te maken van amateurfotografen. Zowel op gemeentelijk, provinciaal en landelijk niveau. Gemeenten schakelen amateurfotografen in voor fotowerk omdat er vaak maar weinig budget is. Fotografie is meestal de sluitpost op de begroting. Gevallen zijn bekend dat vuttende fotografen zeer actief zijn om dat laatste beetje salaris dat ze met de VUT-gang moesten missen er nog even bij te beunen. Dat iemand werkt: prima. En als een klant zeer bewust kiest voor een bepaalde kwaliteit: prima. Maar een vutter die fotografeert voor 20 tot 30 euro per opdracht, omdat ie met die zoomlens op zijn buik wil blijven lopen, maakt de markt kapot. Hanteer een normale prijs. Aan de NVJ/NVF dus de taak overheden hierin met klem te adviseren geen amateurfotografen in te schakelen en de fotobudgetten te verhogen.
Ooit was ik bij een uitreiking van een KO door Ien Dales. Toentertijd burgermoeder van Nijmegen. Een collega stond aan de verkeerde kant en was te laat met fotografen. Op de vraag van mijn collega of de burgemeester het even opnieuw kon doen antwoordde zei bits: “Nee hoor. Dan had je maar op moeten letten”.
Ger Loeffen Fotojournalist en Fotograaf