Robin de Puy: zet door en neem verantwoordelijkheid

De succesvolle portretfotografe Robin de Puy opende afgelopen vrijdag de eindexamen-expositie van de Fotoacademie, Loaded. In haar rede beschrijft ze de uitdagingen die ze tot nu toe tegen kwam in haar loopbaan van glazen wassen in een café tot het winnen van belangrijke fotoprijzen (zoals eerder dit jaar de Nationale Portretprijs).

Toen mij gevraagd werd deze expositie te openen, vroeg ik me af wat ik hier moest gaan zeggen. Mijn mening over het werk van jullie vind ik zelf niet zo interessant. Er zijn tenslotte al veel te veel meningen. En het succes van ‘slagen’ na de academie heeft, denk ik, ook niet zoveel te maken met de mening van wie dan ook. Waarom zal ik je uitleggen.

Precies vijf jaar geleden, in 2009, studeerde ik zelf af aan de Fotoacademie. Om jullie een idee te geven van wat kan volgen na de academie, wil ik jullie iets vertellen over mijn route.

Voor de mensen die in beelden denken: laten we de route vergelijken met een weg door het ruige Afrikaanse landschap. Je begint de route te voet. Kwetsbaar en klaar om opgevreten te worden door de hyena’s. Maar hoe verder je komt in het landschap, hoe mooier de omgeving wordt, en hoe luxer het vervoer wordt. Wat je eerst te voet moest doen, kun je nu per fiets doen, daarna op de motor of in een auto en uiteindelijk misschien zelfs wel in een monstertruck waarbij je over de hyena’s heen kijkt of rijdt en waarbij je alleen gestopt kan worden door je eigen motorische mankementen.

De weg bezit vele hobbels. En bij iedere hobbel mag je jezelf de vraag stellen: ga ik door of ga ik stoppen.

Ik kwam al vrij snel na mijn afstuderen aan bij de eerste hobbel. Een niet verwachte hobbel. Ik studeerde af met een serie herkenbare portretten van jonge hoertjes. Vlak na mijn afstuderen, stuurde ik deze serie in voor The Photo Academy Award. En, tot mijn grote verbazing, won ik deze award. Tot grote vreugde van mij, maar tot grote afschuw van velen. Reacties zoals ‘de meisjes worden behalve door de hoerenlopers dus ook nog een keer genaaid door een fotografe. Yes!’ (met uitroepteken) waren geen uitzondering. Ik had dit project met integriteit gemaakt. Waar bemoeide iedereen zich mee? Waar had ik dit aan te danken? Allemaal mensen die hun (vaak negatieve) mening moesten uiten. Dit was de eerste hobbel die me had kunnen stoppen. Ging ik stoppen? Of ging ik door? Stoppen was geen optie. Dan maar verder zonder hard gejuich van de menigte.

De reis ging verder. Terwijl ik glazen waste in een Amsterdams café om mijn rekeningen te betalen, zwierven mijn gedachten af naar manieren om maar aan de slag te kunnen als fotografe. Ik vond uiteindelijk een agentschap dat de sprong aandurfde en samen stuurden we mijn werk rond. Ondertussen fotografeerde ik kleine series die ik aanbood aan tijdschriften en kranten. Zelden kreeg ik antwoord. Soms een korte afwijzing. Maar soms ook een yes (ook met uitroepteken, dat dan weer wel).

De volgende hobbel op mijn weg had niet zozeer te maken met de fotografie, maar wel met de urgentie of de prioriteit daarvan. Ik werd verliefd. Godzijdank werd ik verliefd op iemand die al vrij snel als doel had mij gelukkig te maken. Dus had ik niet alleen een nieuwe vriend, maar ook een handige assistent. Die hobbels zijn trouwens wel het gevaarlijkst. Die zie je niet aankomen. Voor je het weet, heb je alleen nog een vage herinnering die je vertelt dat je ooit een passie had voor fotografie.

De hobbels volgden elkaar op en alle boden ze me een goede reden om te stoppen met fotografie. Zo was mijn vader (onbedoeld) ook een flinke hobbel, want: ‘Met fotografie kun je toch geen geld verdienen? Ga dan op z’n minst bruiloften fotograferen, dan heb je nog enigszins kans dat het lukt.’ Echter moet ik nu wel toegeven dat ik geen grotere fan heb dan mijn vader, dus die hobbel is niet meer.

Inmiddels ben ik lekker op dreef en ben ik goed geworden in het nemen van de hobbels. Ik heb nog geen monstertruck, maar ik ben op weg.

Vorige week was ik in Congo. Ik was daar om slachtoffers van sexueel geweld te fotograferen. Reizen was altijd een probleem voor me. Niet omdat ik het fysiek niet zou aankunnen; het was vooral dat ik altijd dacht dat ik het mentaal niet zou aankunnen. Inmiddels heb ik het aardig onder controle en lukt het me steeds beter om te reizen en ‘dag’ te zeggen op het vliegveld. Mits ik er trouwens achteraan ‘tot zo’ mag zeggen anders maakt mijn hoofd me wijs dat ik niet terugkom. Maar dat terzijde.

Ik reisde dus af naar Congo. Naar een ziekenhuis waar honderden vrouwen zaten. Acht vrouwen vertelden hun verhaal. Verhalen die zo hartverscheurend zijn dat, hoe ik het dan ook probeer na te vertellen, ik het altijd tekort doe. Er zijn geen woorden voor wat daar gebeurde (en nog steeds gebeurt). Mijn voornemen om de vrouwen krachtig neer te zetten, schoof ik na het eerste verhaal aan de kant. Het enige dat ik daar kon doen, was vastleggen wat ik zag, vastleggen wat voor me zat. Een radeloze, kapotgemaakte vrouw.

Eerder die dag ontmoette ik de oprichter van het ziekenhuis: dr. Mukwege (twee maal voorgedragen voor de Nobelprijs) en als er iemand veel hobbels heeft moeten nemen, is hij het. In zijn geval heeft een hobbel niet met een dwarse mening of een bange vader te maken, maar gaat het om mensenlevens. Toch blijft hij op zijn route en wijkt hij er niet af. Zelfs als dat betekent dat zijn eigen familie gevaar loopt en hij vrijwel alles op heeft moet geven, inclusief zijn eigen vrijheid, om dit maar te kunnen doen. Op de vraag waarom hij dit nog steeds doet, antwoordde hij: ‘If you are passionate, you have a responsibilty’. In deze ene zin zit alles wat ik wil zeggen.

De tussenstations of hobbels waarover ik je net vertelde, herken ik, maar ze werpen niet meer de vraag op of ik wil stoppen of doorgaan. Ik zie ze en ik ga aan ze voorbij. Niet iedereen heeft de gave om emotie om te zetten in beeld. Jij hebt die gave wel. Maar naast het hebben van die gave, heb je een ijzersterk doorzettingsvermogen nodig. Een vermogen dat niet bij de eerste de beste hobbel afzwakt. Een vermogen dat uitgaat van doorgaan en dat geen nee kent. Als je beschikt over die combinatie heb je de verantwoordelijkheid om er iets mee te doen.

Na dit gezegd te hebben, daag ik jullie uit. Ik daag jullie uit om aan jullie route beginnen. Want fotografen zijn er genoeg, veel te veel zelfs, maar fotografen die niet zomaar opgeven zijn schaars.

www.robindepuy.nl