Het Nederlands fotomuseum heeft een rechtszaak verloren tegen uitgeverij 010 publishers over het gebruik van foto’s in de handelseditie van een proefschrift. De uitgeverij stelde dat voor het fotogebruik niet hoefde te worden betaald en beriep zich op citaatrecht. Het museum eiste inbeslagname van de boeken en betaling van auteursrecht voor de foto’s. Mr. L.J. Sarlemijn van het Rotterdamse kantongerecht oordeelde dat 010 publishers in het gelijk staat. Volgens Flip Bool van het Nederlands fotomuseum is de uitspraak een bedreiging voor de auteursrechten van fotografie.
Het gaat om het ruim geïllustreerde boek Hugh Maaskant. Architect van de vooruitgang van Michelle Provoost uit 2003.
Uit het vonnis:
‘De publicatie bevat een groot aantal, ook veelal groot afgedrukte foto’s van door Maaskant ontworpen gebouwen, op welke foto’s auteursrechten rusten – naar in deze procedure tussen partijen vaststaat – bij NFM (Nederlands fotomuseum – red PhotoQ) (…) Anders dan NFM stelt hebben ook de door haar als voorbeelden genoemde foto’s niet uitsluitend of in overwegende mate een versierende functie en houen zij wel degelijk nauw verband met de tekst en vormen zij daarmee een geheel. Daarvoor is niet vereist dat de foto’s en de erbij horende tekst op dezelfde bladzijde of klein zijn afgedrukt.’
De kantonrechter stelt vast dat er geen sprake is van wanverhouding in grootte of opmaak, en vervolgt:
‘De foto’s maken de bespreking van de gebouwen beeldend. (…) Mogelijk zou in een aantal gevallen ook een nieuwe foto hebben kunnen wordne geplaatst, maar het tijdsbeeld, zoals dat tot uitdrukking komt in de gebruikte foto’s, vormt een wezenlijk onderdeel van het proefschrift, wat expliciet blijkt uit de tekst. De foto’s zijn dan ook ondergeschikt aan de tekst en vormen daarmee een geheel. Daaraan doet niet af dat de teksten gaan over de gefotografeerde onderwerpen en niet over de foto’s zelf. Dat de foto’s een eigen artistieke kwaliteit hebben staat niet in de weg aan een geslaagd beroep op het citaatrecht. Dat van het proefschrift mogelijk een meer dan gebruikelijk aantal exemplaren is gedrukt doet hieraan niet af en brengt niet mee dat er daardoor sprake is van exploitatie van de foto’s.’
Op de website van Boekblad meldt directeur Hans Oldewarris van Uitgeverij 010 blij:’ Dit vonnis betekent erg veel, voor iedereen. Het is goed dat er eindelijk een principiële uitspraak is. Al die facturen van beeldrechtorganisaties zijn ons al jaren een doorn in het oog. Het is belangrijk voor de wetenschap dat er nu eindelijk onbeperkt geciteerd kan worden. Het algemeen belang is in dit geval groter dan het individuele belang van rechthebbenden.’
• Lees meer bij Boekblad: Uitgeverij 010 wint rechtszaak over citaatrecht
• Meer over het (overigens uitverkochte) boek bij 010 publishers
• Delen van het proefschrift zijn – met foto’s – in pdf te downloaden bij Rijksuniversiteit Groningen
• Download het vonnis (436 kB, 6 pagina’s pdf)
—