De Stichting Ideële Reclame is bezig met de samenstelling van een jublieumboek vanwege het 40-jarig bestaan, vroeg fotografen om bijdragen met het thema solidariteit, maar één daarvan komt zeker niet in het boek te staan. Het is een fotomontage van Bert Sissingh waarop Pim Fortuyn en Theo van Gogh als klaar-overs drie jonge vrouwen met een hoofddoekje over een zebrapad laten oversteken.
SIRE vindt de foto niet passen in de opdracht: ‘Breng in beeld dat mensen niet alleen voor zichzelf opkomen, maar zich inzetten voor elkaar en voor de gemeenschap waarin zij leven.’ Waarbij de jubileum-boodschap kort is samengevat als ‘Van ik naar Wij’. Volgens SIRE is de foto van Sissingh een ‘pregnante oproep’ en misschien wel aanklacht tegen de huidige maatschappij, maar voldoet de montage inhoudelijk niet omdat deze niet solidariteit in beeld brengt.
Verder voert SIRE juridische bezwaren aan, met name op het gebied van portretrecht. Uit het advies van de juriste van SIRE: ‘Volgens de fotograaf drukt de foto solidariteit uit. Voor de gemiddelde kijker lijkt het alsof Van Gogh en Fortuyn de weg vrijhouden voor de islam. Dit is echter niet waar zij voor stonden. Zij waren niet “solidair” met de islam. De foto geeft niet hun denkbeelden weer (is zelfs in tegenspraak met hun denkbeelden) en dit geeft de nabestaanden een redelijk belang bij verzet tegen de foto. De nabestaanden kunnen daarom het gebruik van de foto verbieden. Dit maakt het gebruik van de foto door SIRE riskant. Als de rechter de nabestaanden gelijk geeft kan dit resulteren in een schadevergoeding (een boekverbod lijkt mij minder waarschijnlijk).’
Sissingh ziet het anders: ‘Ik speelde al langer met de gedachte de (echt)schokkende foto’s van de vermoorde mannen op één of andere manier te verwerken. Ik zie de foto dan ook niet zozeer als een oproep of een aanklacht, maar als een manier om met een collectief trauma om te gaan. De keuze voor “solidariteit” wordt op die manier inderdaad niet getoond, maar vrij dwingend aan de toeschouwer opgelegd.’
Sissingh schrijft aan SIRE: ‘U heeft mij gevraagd een “eigen invulling te geven aan het gekozen thema door het maken van één of enkele foto’s op basis van de volgende briefing: Breng in beeld dat mensen niet alleen voor zichzelf opkomen, maar zich inzetten voor elkaar en voor de gemeenschap waarin zij leven.”
Hoe langer ik naar onze inzending kijk hoe minder ik begrijp van de door u aangedragen argumenten om de bijdrage te weigeren. Het beeld voldoet naar mijn idee volledig aan de door u opgegeven criteria. Ik betreur het dat SIRE heeft besloten onze bijdrage te censureren. Ik hoop dat mijn collega’s in de fotografie er ook zo over denken. Ik zal een beroep doen op hun gevoel voor solidariteit en hen oproepen hun bijdrage aan het jubileumboek te heroverwegen.’
Het is niet voor het eerst dat werk van Sissingh fricties oproept. Eerder meldde PhotoQ:
• Acht apen leiden tot commotie in het Erasmus Medisch Centrum
• Foto Bert Sissingh neemt licht weg
• Reageren? Mail PhotoQ
In het bericht over SIRE dat een inzending van Bert Sissingh weigert doet deze een oproep: ‘Ik betreur het dat SIRE heeft besloten onze bijdrage te censureren. Ik hoop dat mijn collega’s in de fotografie er ook zo over denken. Ik zal een beroep doen op hun gevoel voor solidariteit en hen oproepen hun bijdrage aan het jubileumboek te heroverwegen.’
Daarna bleef het stil. Althans, ik heb niets vernomen van enige blijken van solidariteit. Daar voel ik me een beetje lullig bij omdat ik behoor tot de groep van pakweg 40 door SIRE uitgenodigde fotografen. Waarom spring ik niet verontwaardigd op de barricades? Foto’s, zegt hij, worden nog te veel als werkelijkheid gezien en niet als beeld. Dat is mooi. En ik weet, het is de taak van de kunstenaar om te prikkelen en uit te dagen. Dat lukt hem aardig want werk van hem is al verschillende keren geweigerd. Maar moeten wij, collega-fotografen, onze bijdrage aan het jubileumboek nu heroverwegen en daarmee een prachtproject torpederen? Want dat is wat hij eigenlijk vraagt. Ik heb, net als SIRE, moeite om in de foto het thema te ontdekken. En ja, ze moeten een inzending kunnen weigeren, bijvoorbeeld om kwaliteitsredenen of omdat een foto niet in het thema past. Dat heeft iedere fotograaf wel eens meegemaakt hoor, zonder meteen over censuur te beginnen.
Bert Verhoeff / 6 juni 2007