Soho van Anders Petersen: beetje herhalingsoefening

Vooropgesteld: vanaf het uitkomen van de eerste editie van Café Lehmitz ben ik een fan ben van het werk van Anders Petersen. Welke kritiek er ook mag zijn, hij behoort tot het kleine groepje fotografen wiens reputatie moeilijk een deuk zal oplopen. Het verschijnen van een boek van Anders Petersen is altijd een belevenis: net als Daido Moriyama heeft Petersen inmiddels een beperkte doch vaste fan-schare opgebouwd waardoor uitgevers nauwelijks risico lopen. Gevolg is dat hun boeken in groeiend tempo verschijnen. Fijn voor de fans, maar daaraan kleeft een gevaar.
Anders Petersens’ (Zweden, 1944) manier van werken heeft het provocerende karakter van een fotograaf als Bruce Gilden. Beiden werken in een bijna grafisch zwart-wit en hebben de neiging tot het karikaturiseren van de door hen gefotografeerden. Maar waar er bij Gilden sprake is van vluchtige ontmoetingen op straat, nestelt Anders Petersen zich in de levens van de mensen met wie hij daadwerkelijk in contact treed; hij gedraagt zich als de spreekwoordelijke ‘fly on the wall’.

Tegenwoordig bezoekt Anders Petersen vooral steden op uitnodiging. Hij integreert er in ‘no time’ in een deel van het plaatselijke leven en doet daar dan verslag van. Op die manier bezocht hij al eens Utrecht, Groningen, Okinawa, Saint Étienne, Venetië, Sète en Rome. Meestal worden daarvan dan boeken gemaakt.

Zo gebeurde het ook deze keer. De foto’s van zijn nieuwste boek SoHo werden in 2011 gemaakt in de gelijknamige bekende Londense wijk, het boek uitgegeven door organisator The Photographers’ Gallery in samenwerking met uitgever Mack. Weinigen zullen het Anders Petersen nadoen om in het tijdsbestek van één maand een dergelijke collectie beelden bij elkaar te schieten. Het percentage beelden dat in een oeuvre-overzicht niet zal misstaan is uitzonderlijk.
En toch … en toch.

Er bestaat een soort van wet, die ook vaak opgaat bij bijvoorbeeld cd-hoesjes en eigenlijk overal waar er een portie commercie om de hoek komt kijken. Die wet zegt dat de kwaliteit van de inhoud nogal eens recht evenredig is aan de zorg die er aan de vormgeving werd besteed.
Ook voor fotoboeken lijkt dit in toenemende mate op te gaan. Hoe meer men van tevoren al besloten had een boek te gaan maken en/of men zich heeft bezig gehouden met de verpakking, hoe beter men lijkt te moeten opletten waar het de inhoud betreft. Dat is een probleem als je die inhoud pas na bestelling kunt inzien.

SoHo ziet er prachtig uit. Voor zo’n gespeeld simpele maar toch sjieke vormgeving is men bij Mack (ook de uitgever van het prachtige nieuwe boek van Bertien van Manen) op het goede adres. In veel van Petersens’ boeken gaan rauwheid van inhoud en vormgeving behoorlijk gelijk op. Het rauwe en wat lelijke French Kiss, waar de paginavullende beelden tot op de tabbladen doorlopen, is hiervan een goed voorbeeld. Maar als fotograaf kan ik me voorstellen dat je je beelden niet altijd slechts als een stapeltje foto’s wilt presenteren, je ook een beetje richt naar de wensen van opdrachtgevers en vormgevers. Met mooi in het wit geplaatste foto’s, zoals in SoHo gebeurt, wordt de rauwheid van de foto’s wat ingetoomd en verschuift de aandacht naar de kadrering, waardoor de esthetiek en zo het plaatjes-effect wordt benadrukt.

Daarnaast krijg ik tevens de indruk dat Anders Petersen toch enige moeite lijkt te hebben gehad zich in de Engelse cultuur te integreren, al beweert hij zelf van niet. Dit kan natuurlijk ook een kwestie van leeftijd zijn maar dat lijkt me van een oude rot in het vak nauwelijks te verwachten. Toch blijft hij meer dan normaal aan de buitenkant. Ook de twee foto’s waarop hij zelf staat afgebeeld en de opmerking aan het eind: ‘I want to see everything, capture everything (…) But I am not a vacuum cleaner – I choose’, wijzen in de richting van op jezelf teruggeworpen zijn en en toegenomen zelfonderzoek. Is dit een probleem? Nou nee, dat niet.

Maar dan wordt het produceren van de foto’s voor een boek binnen het tijdsbestek van één maand wel wat tricky. Veel thema’s kwamen eerder en ook beter aan bod, waardoor het geheel uiteindelijk net wat teveel het gevoel van een herhalingsoefening geeft. Door de grote afwisseling in beelden valt echter moeilijk aan te wijzen waardoor precies die indruk wordt gewekt. Is het de volgorde? De selectie? Bij een fotograaf als Moriyama, een groot ‘heavy-shooter’ en heavy-publicist, heb ik deze indruk nooit opgemerkt. Maar misschien ligt daar een oorzaak? Anders Petersen had meer tijd om na te denken, waar creatieve ontwikkeling toch vooral gediend is bij veel ‘doen’ en reflectie op ‘doen’.

Zo kom ik hier tegen mijn zin met een soort ‘de kroket in het restaurant is aan de kleine kant’-stukje, daar SoHo, hoewel wat teleurstellend, desondanks een mooi boek is dat ik, dankzij de grote dichtheid aan toppers, niet gemist zou willen hebben. Zelfonderzoek of niet, ik blijf uitzien naar de verdere City-belevenissen van Anders Petersen, want uiteindelijk blijft elke fotograaf natuurlijk z’n eigen onderwerp.

SoHo
auteur: Anders Petersen
publisher: MACK in cooperation with The Photographers’ Gallery
design: Greger Ulf Nilson
pages: 124
size: 17,4cm x 26,4cm, hardcover
prijs: € 45,00
ISBN 978-1-907946-22-6