Soldatenbloed

Ongeveer in het midden van Warzone, de catalogus, vinden we een citaat van Lodewijk van Duijvesteijn: ‘Toen ze kwamen droeg niemend een geluksamulet. Drie maanden later kon niemand nog zonder.’ ‘Ze’ zijn in dit geval Nederlandse soldaten in Kandahar, Afghanistan. De tentoonstelling opende op 4 september en loopt nog ruim een week. Eind september verscheen het boek.
De zeventiende editie van fotomanifestatie Noorderlicht kent diverse ongerijmdheden. Meestal is er een verbindend thema, hoe vaag ook. Deze Friese editie kent twee tentoonstellingsconcepten waar ik geen verbinding in vind. Maar goed, er zijn op loopafstand twee compromisloze presentaties te zien. Eén heel degelijke en één heel ongerijmde. Land, de degelijke, is op deze webplek uitgebreid doorgelicht (link naar: www.photoq.nl). De expostiie Warzone heeft z’n eigen, wat mij betreft ontspoorde, dynamiek, dus daar valt nog wel wat over op te merken.

De locatie is een droom: een heuse gevangenis met een adequate monumentale en onaangename uitstraling. Een medewerker van de organisatie vertelde me dat de Blokhuispoort drie jaar terug nog operationeel was. Die afgeleefde bajes is een gebouw waar een tentoonstellingsmaker toch geïnspireerd van moet raken, zou je denken.
Maar nee.

In de vormgeving van Warzone wordt de architectuur ontkent en de geselecteerde fotografie in een mesjogge keurslijf gedwongen. Bezoekers betreden in een gang naar de binnenplaats een olijfgroen houten bouwsel dat het midden houdt tussen een duikboot en een bunker. Een sfeer in een sfeer, die van zichzelf al fantastische mogelijkheden biedt. In die houten tunnel treffen we een groot aantal verontrustende foto’s aan, vaak op klein formaat. De vormgever had zichzelf niet in de hand en achtte het noodzakelijk de chaos van de oorlog te moeten verbeelden in een chaotische presentatie. Op de binnenplaats aangekomen (happend naar lucht) staan we oog in oog met een uitvergroot strategospel waar foto’s op zijn aangebracht. Een vondstje, dat de bedenker de volgende ochtend beter vergeten had kunnen zijn, omdat het nergens op slaat.

En dat is jammer, zelden zo’n gemiste kans gezien, want het boek van het project Warzone blijkt meervoudig indrukwekkend. De in veel gevallen ingebedde fotografen waren dichtbij genoeg om de stank van de oorlog waar te nemen en onderdeel te maken van hun beelden. En dan zijn er acht verhalen waarin verschillende auteurs zichzelf niet ontzien. Oorlog, ook wanneer die als vredesoperatie bedoeld is, blijft een moreel dilemma, blijkt uit de teksten van bijvoorbeeld Janus Müller (over de betrouwbaarheid van een embedded journalist), Jeroen Kramer (over zijn worsteling met de taak van een oorlogsfotograaf) en Joris Voorhoeve (over politiek en dode of gehandicapte soldaten).

The battlefield of peacekeeping, zo luidt de ondertitel, met betrekking tot de recente militaire activiteiten in Afghanistan en Irak. Een oorlog als goed doel, soldaten als handhavers van vrede in situaties waar ook andere ideeën leven. Soldaten zijn mensen, mentaal en fysiek. Hun geest is ontvankelijk voor lijden en waanzin, hun lichaam voor garnaatscherven en kogels, zoveel maakt Warzone wel duidelijk.

Warzone
boek
met werk van 22 fotografen en teksten van 8 essayisten
gebonden, 21 bij 30 cm, 204 pagina’s, enige honderden foto’s
in fullcolor en duotone
prijs: euro 39,50
teksten in Nederlands en Engels

expositie
tot en met 31 oktober in de Blokhuispoort,
Blokhuisplein 40, Leeuwarden. toegang gratis

voor een overzicht van beelden uit en informatie over Warzone, zie: www.noorderlicht.com