Het land van de hoge bergen, vruchtbare valleien en hete woestijnen is in oorlog, al tientallen jaren. Dat is geen nieuws. Het grote leger onder aanvoering van de Verenigde Staten gaat in 2014 het land verlaten. Wat zal er dan gebeuren? In Afghanistan ongecensureerd duidt Ton Koene het verleden, schildert het heden en peinst over de toekomst van deze omstreden natie.
Sinds 2001 zijn er internationale troepen in Afghanistan. De aanslagen op het WTC en het Pentagon legitimeerden (vanuit de optiek van de Verenigde Staten en de Nato) een grootschalige operatie tegen Al Qaeda en de Taliban. De Veiligheidsraad van de VN stichtte de International Security Assistance Force (ISAF) die de orde moest bewaken terwijl een democratisch bestuur aan de opbouw van het land kon werken. Het bleek een problematisch avontuur.
Er is inmiddels heel veel geld uitgegeven aan het bevechten van de Taliban en pogingen de infrastructuur te verbeteren. De taaiheid van de extreem conservatieve guerrillabeweging, de alom aanwezige corruptie en de binnenlandse verdeeldheid zijn belangrijke oorzaken voor het beperkte succes van alle inspanningen. Wat wel is gelukt: er is democratisch gekozen en steeds meer meisjes in de steden gaan naar school. Slechts één op de zeven vrouwen en één derde van de mannen in Afghanistan kan lezen en schrijven.
De Taliban beheersen nog steeds grote delen van het land en de bewoners van de moellijk toegankelijk gebieden vrezen hen en/of de lokale milities meer dan het officiele gezag. In 2008 kostte deze oorlog de V.S. ongeveer 100 miljoen dollar per dag. Sinds 2006 stierven ruim 10.000 burgers door oorlogshandelingen. Tegen de 3000 ISAF-soldaten sneuvelden, waarvan ongeveer 1800 Amerikanen en 25 Nederlanders. De prijs van de oorlog, in doden en dollars, betekent groeiende oppositie in de bij ISAF betrokken landen, ook in de Verenigde Staten.
Koene besteedt in beeld en woord veel aandacht aan de ‘exit’. Kort na de eliminatie van Osama Bin Laden, begin mei 2011, kondigde Barack Obama aan dat de internationale troepen Afghanistan in 2014 zullen verlaten. Er moet dan een nationaal Afghaans leger zijn opgebouwd van 240.000 soldaten. Het aantal politieagenten moet dit jaar nog boven de 150.000 uitkomen. Nederland is betrokken bij hun opleiding. De politie-opleiding duurt zes tot acht weken. Omdat veel recruten niet lezen en schrijven maken de instructeurs gebruik van aanschouwelijk materiaal.
De portretten die Ton Koene van de agenten maakte, leverden hem dit jaar de tweede prijs in de categorie portretserie bij World Press Photo op. Het zijn individuen, zeer verschillend uitziende mannen, sec gefotografeerd terwijl ze in de camera kijken, met een kepie op. Het hoofddeksel doet denken aan dat van het vreemdelingenlegion, maar dan in grijs-blauw. Koene stelt vast dat de Afghanen zich zorgen maken over de periode na terugtrekking van ISAF en vertelt dat uit veel families één zoon in het leger of bij de politie gaat, terwijl een andere zich aanmeldt bij de Taliban.
Sinds januari 2010 is Ton Koene fotojournalist voor De Volkskrant in Afghanistan. Hij werkt als freelance-fotograaf nadat hij in 2006 na zestien jaar afscheid nam van zijn werk voor Artsen zonder Grenzen. Uit zijn publicaties wordt duidelijk dat hij al lang voor 2006 fotografeerde. Zijn opdrachten en interesse brachten hem naar diverse plekken in Azië en Afrika, de Stille Zuidzee, de Noordpool, Bulgarije en Columbia . Daarnaast fotografeerde hij, voor twee van zijn jeugdboeken, beroepen in Nederland. Koene werkt vaak samen met Natalie Righton, correspondent Afghanistan en Pakistan voor De Volkskrant, samen publiceerden zij een drietal boeken.
Afghanistan ongecensureerd
foto’s en teksten: Ton Koene
gebonden, 27 bij 24 cm, 225 pagina’s, ruim 100 foto’s in full color
uitgever: Lemniscaat
prijs: 29,50 euro
veel beeld en meer info op: www.tonkoene.nl
eerder op PhotoQ, over vrouwen in Afghanistan: www.photoq.nl