De expositie Birne Helene in het Haags Gemeentemuseum is voorbij, maar het gelijknamige boek met de wonderlijke stillevens van Holger Niehaus is nog beschikbaar.
De bloem-, vrucht- en visstillevens zijn op een licht verontrustende manier esthetisch. Bij nadere bestudering blijken ze geladen met betekenis. Naast de al even klassieke naakten zijn stillevens een steeds terugkerend genre in de geschiedenis van de kunsten. Niehaus heeft zich door zijn geraffineerde aanpak een plek in deze genrekunst verworven.
Allereerst door de schoonheid van zijn arrangementen. De kleurenrijkdom, de perfecte ordening van de beeldelementen en de fraaie belichting lijken de verwende kijker te willen behagen. Maar dat is niet het eerste doel, zoals bij nader inzien blijkt. Veel van de bloemen en vruchten zijn over hun houdbaarheidsdatum en rijp voor biobak of composthoop. Niehaus heeft op enkele van zijn foto’s bloemen van verf voorzien of bijgeknipt, vruchten zorgvuldig gepeld of groenten minutieus met een appelboor bewerkt. Het effect is bevreemdend maar leidt wat mij betreft tot een nieuw esthetisch evenwicht.
Het was geen toeval dat het werk van Niehaus in het ‘algemene’ Gemeentemuseum Den Haag werd gepresenteerd en niet in het aanpalende Fotomuseum. Het door hem beoefende genre staat in een lange traditie. Daarnaast verwijzen sommige van zijn foto’s nadrukkelijk naar werk van modernistische kunstenaars als Kasimir Malevich, Barnett Newman of Andy Warhol. Maar de idee die de foto’s van Niehaus het krachtigst oproept is feitelijk de klassieke zeventiende eeuwse verwijzing naar de vergankelijkheid. Het leven van een bloem, of een mens, kan uit fraaie momenten bestaan, maar het is onherroepelijk eindig. Met Niehaus lijden we in schoonheid.
Holger Niehaus
Birne Helene
fotografie: Holger Niehaus
tekst: Friedrich Meschede
gebonden, 24,5 bij 33 cm, 37 afbeeldingen in?full colour
uitgave: Gemeentemuseum Den Haag/Van Zoetendaal Gallery
prijs: 37,50
meer over deze fotograaf: www.vanzoetendaal.nl/holgerniehaus/