Verfrissende kijk op oorlog

In de kleine galerie van het Nederlands Fotomuseum kunt u zich momenteel laten verrassen door de installatie ‘WAR AS EVER!’ van het Schots-Nederlandse kunstenaarsduo Tracy Mackenna Edwin Janssen. Zij werpen een verfrissende, overzichtelijke blik op de beeldende weergave van oorlog en haar gruwelen. Niet alleen met journalistieke foto’s, maar ook met prenten van de 80-jarige Spaans-Nederlandse oorlog (1568-1648) uit het in 1613 samengestelde Van Kittensteyn album uit de Atlas van Stolk. Deze beelden combineerden ze met op posters gedrukte citaten uit het boek ‘Regarding the pain of others’ waarin Susan Sontag ingaat op de visuele representatie van andermans leed in de media, en hoe de kijker deze informatie verwerkt.

Als je het boek van Sontag gelezen hebt, vertellen de door Mackenna en Janssen samengestelde beelden niet veel nieuws. Heb je dat echter niet, dan is ‘WAR AS EVER!’ een heldere samenvatting van wat zij te zeggen heeft. In de afgelopen, conflictrijke jaren, lijken de media steeds explicietere beelden te publiceren. Saddam Hussein in zijn put, slachtoffers van tsunami’s en aardbevingen, de gestenigde Kadhafi, opengereten lijken in Ivoorkust, om maar te zwijgen van de onlangs opgedoken filmpjes van kaakloze slachtoffers van het geweld in Syrië.

Of dit nu is om meer lezers te trekken of niet, feit blijft dat de beelden grif gemaakt worden en dat wij er graag naar kijken. Waarbij ‘graag’ natuurlijk ook op meerdere manieren geïnterpreteerd kan worden. Veilig thuis op de bank of aan tafel wordt het leed wel degelijk gevoeld. Het leidt wellicht zelfs tot het overpeinzen van het eigen geluk of het storten op de giro van een hulporganisatie. Dat is in de meeste gevallen slechts van korte duur. Geen zin meer? TV uit, krant dicht, op naar de strips op de achterpagina. Mackenna en Janssen legden de basis voor het project op de dag dat hun dochter werd geboren, dezelfde dag in 2003 dat de kranten volstonden met foto’s van de net uitgebroken oorlog in Irak.

Zien is geloven, lijkt het credo, en dat kan ook door de alomwezigheid van camera’s. Ook dat is natuurlijk niets nieuws. De vraag is: is deze ogenschijnlijk toename van, en het kijken naar gruwelijke beelden echt iets van de laatste tijd of niet? Nee, zegt Susan Sontag. Nee, zeggen ook Mackenna en Janssen. De gruwelijke beelden waarin de Spanjaarden moordend, plunderend en brandstichtend door het Hollandse land trekken zijn daar een bewijs van. En wat dacht u van het schilderij van de gebroeders De Witt, die in augustus 1672 het slachtoffer werden van een volksoproer en naakt en opengereten aan hun voeten werden opgehangen (vervaardigd tussen 1672-1702, schilder onbekend). Sla Sontags boek open en u treft nog talloze voorbeelden uit de kunstgeschiedenis.

Met de citaten en de projectie zetten Mackenna en Janssen al deze gedachten naast elkaar, zonder dat ze een nadrukkelijke uitspraak doen over het goed of fout van het fenomeen of het effect van de beelden. Ze zorgen ervoor dat u, de bezoeker, zich die vraag hardop stelt. En daarbij heeft u dan ook nog eens een paar mooie prenten uit Neerlands geschiedenis gezien die u in het boek van Sontag niet zult aantreffen.

WAR AS EVER!
Nederlands Fotomuseum
Wilhelminakade 332, Rotterdam
21 januari t/m 25 maart 2012
www.nederlandsfotomuseum.nl

Tracy Mackenna en Edwin Jansen riepen het personage Print Pedlar in het leven. Deze Pedlar (gebaseerd op historische straatventers) biedt de mogelijkheid een deel van het project in de publieke ruimte van Rotterdam te presenteren. De ‘Pedlar’ toont op diverse locaties in Rotterdam een selectie foto’s aan voorbijgangers met als doel gesprekken te entameren rond oorlog, menselijk lijden en geweld. Deze foto’s komen uit de collectie van het museum en Jansens familiealbum, en zijn gecombineerd met ansichtkaarten en ander visueel materiaal. Deze foto’s tonen geen geweld of gruwelijkheden maar tonen indirecte en meer persoonlijke verbanden met oorlog.
The Print Pedlars Blog