De Amsterdamse fotograaf Siebe Swart werkte tien jaar aan zijn overzicht van grote infrastructurele projecten in Nederland. Het resultaat, enkele honderden panorama- en luchtfoto’s, is recent gepubliceerd in een indrukwekkende uitgave: Panorama Nederland.
Het eerste dat opvalt aan het boek is de lenticulaire druk op het omslag: dat is zo’n geribbeld oppervlak dat twee beelden herbergt, die al naar gelang de hoek waarin je er naar kijkt om beurten verschijnen. Het zijn foto’s van een stukje van het traject van de Hogesnelheidslijn Zuid bij Rijpwetering, dat Swart in 1999 en 2006 fotografeerde.
Tijdens zijn tienjarige project maakte Swart een groot aantal opnamen van bouwlocaties. 85 van die plekken staan in het boek afgedrukt. Hij heeft cruciale locaties van de projecten drie keer of vaker gefotografeerd. Vanaf de grond met een panoramacamera en vanuit een helicopter op een hoogte van ruim honderd meter. Panorama Nederland telt zeven hoofdstukken met fotografie van de grote infrastructurele werken die de afgelopen jaren zijn gerealiseerd. In twee essays gaan deskundigen in op de historische ontwikkelingen in de manier waarop de Nederlander en de Nederlandse fotograaf het landschap interpreteren.
De meest geprezen eigenschap van deze uitgave is het feit dat Swart door grondig onderzoek in staat was alle locaties ook voor de bouw te fotograferen. Op basis van de geprojecteerde tunnels, bruggen, spoorlijnen en wegen, gepresenteerd in de eerste editie van De Nieuwe Kaart van Nederland uit 1997, plande Swart zijn expedities langs de Hogesnelheidslijn (HSL), de Betuwelijn, de Blauwe Stad in Groningen, de Westerscheldetunnel, de Polderbaan van Schiphol, het Deltaplan Grote Rivieren en verschillende Rijkswegen.
In de panorama’s zien we de situatie voor aanvang van de bouw (meestal in 1999), een momentopname van het bouwproces (2003) en het opgeleverde project (2006 of 2007). Swart maakt gebruik van een camera die omgevingsbeelden kan maken van 90, 180, 270 of 360 graden. Voor de juiste appreciatie van Swart’s inspanningen moet de kijker zijn tafel even vrijmaken, want het boek telt zeven ‘uitslaanders’ waardoor er ruimte is voor afbeeldingen van 24 centimeter hoog tot maximaal 120 centimeter breed. Het met de hand ingeplakte register brengt de totale breedte van het boek eveneens op 120 centimeter.
Siebe Swart (Amsterdam 1957) is opgeleid aan de Rietveldacademie en de AKI. Hij ontwikkelde zich tot een fotograaf met een voorkeur voor technisch en logistiek uitdagende projecten. Er zijn verschillende boeken met Swart’s werk uitgegeven waaronder zijn panorama’s van Amsterdam, Rotterdam en Den Haag. Naast de eigen projecten kreeg hij naam als ‘meesterdrukker’ van (analoge) prints voor tentoonstellingen en boeken van collega-fotografen. Inmiddels maakt hij af en toe in opdracht digitaal samengestelde collages en montages. De foto’s van Swart zijn regelmatig geëxposeerd en bevinden zich in particuliere verzamelingen en de collecties van verschillende gemeentearchieven, Randstad, het Stedelijk Museum en de Universiteit van Amsterdam.
Panorama Nederland is het resultaat van een werkperiode die ongetwijfeld veel onderzoek, organisatie- en doorzettingsvermogen vergde. Het boek heeft oppervlakkig gezien een vanzelfsprekendheid waardoor je je dat niet direct realiseert. Bij nader inzien, wanneer je het zoveelste fraaie panorama en de informatie uit het register combineert, ontstaat een besef van het vakmanschap en vooral de vasthoudendheid van de fotograaf. Een inspanning waardoor je met meer inzicht – en waarschijnlijk een groter respect – het Nederlandse landschap, de Nederlandse weg- en waterbouw gaat bekijken.
Han Schoonhoven
Panorama Nederland
fotografie: Siebe Swart
samenstelling: Els Kerremans en Siebe Swart
teksten: Hans Rooseboom, Dirk Sijmons en Siebe Swart
vormgeving: Serious Matters
uitgever: Waanders
gebonden, 300 pagina’s, zo’n 300 foto’s en illustraties in vierkleurendruk
prijs: 39,95 euro
• Voor een eerste kennismaking, zie: www.panoramanederland.nl