Zaterdag 25 juni jongstleden opende in De Hallen in Haarlem vier exposities: Blik op vrouwen, Onvergetelijke Vrouwen, de dames van Verwey en Portretten van Arnoud Holleman.
• Slideshow in Flash
‘Blik op vrouwen’ is een overzicht van portretfoto’s die in de afgelopen vier jaar door het museum zijn aangekocht. De expositie telt veertig werken gemaakt door Céline van Balen, Koos Breukel, Dana Lixenberg, Annaleen Louwes, Sarah Lucas, Hellen van Meene, Tracey Moffat, Arno Nollen, Julika Rudelius, Shirana Shahbazi, Martine Stig en Juergen Teller. Het scala van expressies loopt van ingetogen en intiem tot uitbundig en brutaal. Van Balen, Van Meene en Stig zitten dicht op de huid en de emotie van hun modellen. Door hun foto’s worden de toeschouwers deelgenoot van het bijzondere vertrouwen dat er tussen fotograaf en model is ontstaan. Nog sterker geldt dit voor de portretten van Koos Breukel en Annaleen Louwes. De vrouwen die zij fotografeerden laten psychische en fysieke verwondingen zien die normaliter verborgen blijven.
De spanningsvolle nabijheid in de beide meisjesfoto’s van Nollen heeft eerder een erotische dan een emotionele lading. Juergen Teller is blijkbaar kind aan huis bij de supermodellen Kirsten Mcmenamy en Kate Moss, want die laten zich door Teller fotograferen op een manier die ver van hun sterrenstatus verwijderd is.
Over de hele linie zijn het krachtige beelden die een idee geven van de manier waarop De Hallen haar fotografieverzameling opbouwt. Werken van relatief jonge Nederlandse en buitenlandse fotografen die internationale faam genieten of daarnaar op weg zijn.
De reeks Onvergetelijke Vrouwen toont vijfig glamourportretten van actrices uit Hollywood. Het zijn grote inkjetprints op chique halfopen papier die tot stand kwamen op basis van scans van negatieven uit het Spaarnestad Fotoarchief. Het betreft fotografie uit de eerste helft van de vorige eeuw van bekende studio’s als Universal, Warner Bros en 20th Century Fox. De perfect gestylde actrices zijn prachtig uitgelicht en de fotografie heeft meer romantische dan erotische connotaties.
Ook het Nederlandse publiek heeft ze – vanaf de dertiger jaren – onder ogen gehad via tijdschriften als de Libelle, Panorama en Margriet.
In het persbericht stelt men dat de fotografie zich in de dertiger jaren op het toppunt van haar technologische ontwikkeling bevond.
Daarom is het des te vreemder dat er voor gekozen is om voor deze expositie nieuwe prints te maken die de verschillen tussen de oorspronkelijke zwart-wit drukken nivelleren. Nu blijven die prachtige geglansde foto’s – inderdaad met kleine verschillen in toon en tekenen van slijtage – in de ladenkasten van het archief en moet de bezoeker het doen met deze mijns inziens puur op de esthetiek samengestelde, zielloze presentatie. Het is opmerkelijk hoe makkelijk het museum aan de historiciteit van deze beelden voorbij kan gaan.
In het kabinet wordt de videoserie ‘Interieurs’ vertoond van Arnoud Holleman (Haarlem, 1964). Bovendien zijn van hem getekende portretten te zien uit ‘Hester’ een aflevering uit het magazine-project ‘Re’.
Hollemans werk heeft een documentair karakter, maar wil niet persé de werkelijkheid tonen, want in zijn onderzoek naar het fenomeen ‘identiteit’ wil hij laten zien dat identiteit een product is van de verbeelding.
De dames van Verwey is een selectie van 35 portretten van de Haarlemse schilder Kees Verwey (1900-1995) uit de collecties van de Stichting Kees Verwey en het Frans Hals Museum. Verwey wordt één van de beste portrettisten van de twintigste eeuw genoemd.
‘Het oog is een instrument dat steeds scherper wordt naarmate het voortgaat met kijken’. Door zijn manier van kijken en de gesprekken tijdens het poseren ontstond een band tussen de schilder en zijn model. ‘Een goed portret maak je samen’ was de stelling van Kees Verwey.
Die uitspraak geldt zeker voor de expositie Blik op vrouwen die voor mij het hoogtepunt van de vier tentoonstellingen vormt. De exposities van Verwey en Holleman vallen om verschillende redenen buiten het bestek van deze bespreking. De manier van presenteren van de Onvergetelijke Vrouwen is mijns inziens een misser van formaat en getuigt van minachting voor de intrinsieke kracht van historische foto’s. Ter vergelijking: stelt u zich eens voor dat Verweys schilderijen waren gescand en in de vorm van inkjetprints geëxposeerd.
Han Schoonhoven
Onvergetelijke vrouwen. Een keuze uit de collectie van het Spaarnestad Fotoarchief.
Blik op vrouwen. Portretten uit de fotocollectie
Arnoud Holleman – Portretten
De dames van Kees Verwey
25 juni t/m 11 september 2005 in De Hallen
Grote Markt 16, Haarlem
• meer informatie bij: www.dehallen.com