Zeker vier vrouwelijke Nederlandse fotografen hebben de afgelopen tijd in Afghanistan gefotografeerd. Gek genoeg is hnu werk niet te zien op de tentoonstelling ‘Schieten met scherp – fotografie in crisisgebieden’ die nog tot en met 26 mei is te zien in Nieuwspoort in Den Haag. De tentoonstelling omvat foto’s zowel van fotografen die in dienst zijn van Defensie of in opdracht hebben gewerkt voor Defensie, als van onafhankelijke fotografen. Fotografe Gitta van Buuren schreef daarom onderstaande reactie.
Nieuwspoort zonder vrouwen
Het artikel “Rede tegen linkse media” in De Journalist van 25 april 2008 deed mij om twee redenen rechtop in mijn stoel zitten. Ten eerste, er was in Nieuwspoort een tentoonstelling georganiseerd over fotografie in crisisgebieden, waarin Afghanistan een prominente rol speelde. Ten tweede, in het rijtje deelnemende fotografen stond geen enkele vrouw vermeld. Hoe kon het gebeuren dat ik, als fotojournaliste met inmiddels twee bezoeken op eigen houtje aan Afghanistan, er niet van op de hoogte was dat deze tentoonstelling werd georganiseerd ? En waarom deed geen enkele vrouwelijke collega mee ?
Een mailtje naar de Kunstcommissie, met de opmerking: “Dus er werken alleen maar mannelijke fotojournalisten embedded en unembedded in Afghanistan ? Wat een gemiste kans van de Kunstcommissie van Nieuwspoort ! “ leverde een reactie van Joop van Reeken, lid van de Kunstcommissie, op: “De Kunstcommissie en het bestuur van Nieuwspoort hebben op allerlei manieren bekendheid gegeven aan deze tentoonstelling en aan de mogelijkheid om werk in te zenden. O.a. door een mailing te sturen aan alle deelnemers aan het Nieuwspoortdebat over embedded photography. Deze mail ging ook naar PhotoQ en het bestand van de Zilveren Camera. Het is jammer dat geen enkele vrouwelijke fotograaf werk heeft ingezonden. Inderdaad: een gemiste kans!”
Volgens mij klopte er iets niet. Navraag bij enkele deelnemende fotografen bracht aan het licht dat ze of direct door de Kunstcommissie waren aangeschreven of via een mailgroep van Hollandse Hoogte waren geïnformeerd, en wellicht enkelen nog via anderen bronnen. Maar een mail naar enkele vrouwelijke collega’s, die allen op eigen initiatief Afghanistan bezocht hebben of daar nog steeds zijn, bevestigde mijn vermoeden: lidmaatschap van de NVF, abonnement op de nieuwsbrief van Photoq, regelmatig Photoq checken, op de mailinglist van de Zilveren Camera, lid van Hollandse Hoogte: geen van dit alles had ons een oproep tot deelname bezorgd !
Karijn Kakebeeke – in de Zilveren Camera 2006 wedstrijd winnares in de categorie Buitenlands Documentair met een reportage over een Afghaanse vluchtelingenfamilie – zegt verbaasd te zijn dat ze op geen enkele wijze is geïnformeerd. Was ze op de hoogte geweest dan had ze zeker foto’s ingestuurd.
Birgit Berger, NVF-lid, is in 2005 in Afghanistan geweest voor een fotoreportage over het vrouwelijke parlementslid en activiste Malalai Joya. Indien op de hoogte had ze vanzelfsprekend werk ingestuurd.
Mary Munnik is een fotografe die al twee jaar in Kabul woont en fotografeert. Ze had graag werk ingestuurd en deelgenomen aan de discussie over embedded journalistiek.
Het lijkt er op dat de Kunstcommissie van Nieuwspoort te beperkte en niet functionele kanalen heeft gebruikt voor haar oproep tot deelname aan de tentoonstelling. De non-response van vrouwelijke fotografen leidde tot de voorbarige conclusie dat zij niet geïnteresseerd zouden zijn. Men dacht niet een stap verder en vroeg zich niet af of men wellicht tekortschoot in de aanpak van de promotie. Er is niet geverifieerd of de oproepen daadwerkelijk verspreid werden via Photoq en de Zilveren Camera. En klaarblijkelijk is er ook geen moeite gedaan om actief fotografes te benaderen. Alhoewel er niet alleen beelden uit Afghanistan tentoongesteld zijn, had even Googelen op: “fotografe” + afghanistan, op de eerste pagina al drie namen van Nederlandse fotogafes opgeleverd (Mary Munnik, Birgit Berger en ondergetekende).
Henk Braam, een van de deelnemende fotografen aan de tentoonstelling, laat weten dat hij het een gemis vindt dat er geen vrouwelijke exposanten zijn. Volgens hem hebben vrouwelijke collega’s een andere blik als de mannelijke. Hun deelname had de tentoonstelling alleen maar ten goede kunnen komen. Dit is waar Birgit Berger en Mary Munnik ook op wijzen, zij laten de menselijke kant en de consequenties van het leven in een crisisgebied zien. Birgit stelt dat het van belang is bij een tentoonstelling over crisisgebieden het onderwerp ruimer te bekijken. En Mary wil een aanvulling, tegenwicht bieden op de reguliere beelden die het publiek over Afghanistan te zien krijgt. In mijn eigen werk is dit ook de leidraad. Aandacht besteden aan onderwerpen die geen voorpagina nieuws (meer) zijn, vergeten door het publiek, of waarvan men zelfs niet eens op de hoogte is.
Is dit een typisch vrouwelijke aanpak, en vallen we daarom buiten het aandachtsveld van de media en dientengevolge ook het publiek ? Er is wel eens gezegd dat vrouwen meer geduld hebben en daarom eerder geneigd zijn om langlopende projecten te doen, achtergrondverhalen te fotograferen. Gelukkig houden ook enkele mannelijke collega’s zich daarmee bezig, zie bijvoorbeeld Eddy van Wessel en Kadir van Lohuizen. Maar mannen zijn wel eerder in het harde, frontlijnnieuws te vinden. De moeilijke positie van fotojournalisten in Nederland is inmiddels bekend. Redacties beweren geen geld meer te hebben, de downsizing naar tabloid formaat laat minder of geen ruimte over voor fotoreportages, de concurrentie met de gratis dagbladen; de keuze voor meer sensationele single pictures van gevechtshandelingen ligt voor de hand. Maar voor het completere beeld, de balancering van de berichtgeving is het weldegelijk van belang die achtergrondreportages te publiceren.
Hierbij is het trouwens extra interessant dat vier vrouwen op eigen initiatief voor langere tijd naar Afghanistan gaan, terwijl hun mannelijke collega’s daar tegenwoordig alleen embedded werken.
Op de tentoonstelling in Nieuwspoort zijn foto’s te zien, gemaakt door onafhankelijke fotografen zoals het bijschrift vermeldt, van niet-gevechtshandelingen, van andere aspecten van het leven in een crisisgebied. Van de 38 foto’s is iets minder dan de helft niet-Uruzgan gerelateerd en/of uit andere gebieden dan Afghanistan. Desondanks, voor de bigger picture en om te laten zien dat vrouwelijke fotografen ook in crisisgebieden werken, hadden Karijn, Birgit, Mary en ik daar met goed fatsoen bij kunnen hangen.
Wellicht een goed idee voor Nieuwspoort om een aanvullende tentoonstelling met werk van vrouwelijke fotografen in crisisgebieden te organiseren ?
© Gitta van Buuren 2008
• Eerder op PhotoQ: Zilveren Camera: beroepsprijs of journalistenprijs?
• Reageren? Mail PhotoQ
Beste Gitta van Buuren,
Ik ben het 1000% met je eens. Misschien een schrale troost, maar de ‘andere stem’ was wel aanwezig op de discussieavond n.a.v. de defensiefoto’s bij de Zilveren Camera. Ik was uitgenodigd voor het forum, omdat ik in de schriftelijke discussie mijn pen had geroerd. Jouw standpunt – het pleidooi voor meer en andere achtergrondinfo bij crisis/oorlogssituatie – heb ik luid en duidelijk verkondigd. Helaas werd het grotendeels slechts voor kennisgeving aangenomen. Ik ben erg benieuwd naar jullie foto’s.
Veel succes en blijf gezond.
Hartelijke groeten,
Marrigje de Maar