World Portraits, een initiatief van ANP Photo directeur Bas van Beek, wil dat de verkoop van portretfoto’s van mensen uit ontwikkelingslanden die voor commerciële doeleinden worden gebruikt een humaner gezicht krijgt. Verdiende voorheen alleen de fotograaf en het persbureau aan de verkoop, nu moet ook de geportretteerde een vergoeding krijgen, afhankelijk van het gebruik van de foto.
Van Beek kwam naar eigen zeggen ongeveer twee jaar geleden voor een dilemma te staan. Een Indiër werd gefotografeerd en vroeg vervolgens wat er met de foto ging gebeuren. Of hij er geen geld voor behoorde te krijgen. World Portraits geeft de Indiër die zekerheid. Een klein bedrag als de foto wordt genomen en 20% van de opbrengst van de verkoop. De bekende Afghaanse vluchtelinge, het meisje met de groene ogen, was nu rijk geweest als ze voor de door Steve McCurry gemaakte foto betaald werd.
Of toch niet? Iris van Rijn van World Portraits: ‘Persbureaus kunnen nooit financieel worden aangeklaagd voor het publiceren van een foto. De verantwoordelijkheid ligt altijd bij de uitgever die publiceert. Het gebeurt dat, over het algemeen, bekende Nederlanders een uitgever aanklagen omdat ze nooit toestemming hebben gegeven om hun foto te mogen gebruiken. Laatst deed Pierre van Hooijdonk dat toen hij een foto van zichzelf in een clubblad zag. Ook Johan Cruijff heeft geklaagd over het gebruik van foto’s waarop hij is afgebeeld omdat hij er nooit voor zou zijn betaald.’
‘Er is een verschil tussen het gebruik van een foto voor commerciële en voor redactionele doeleinden’, zegt van Rijn. De Staatsloterij en Unicef gebruiken foto’s van mensen uit een ontwikkelingsland om hun reclamecampagne vorm te geven. ‘Deze foto’s werden sowieso al gekocht en nu zal van dat geld een gedeelte naar het model gaan’, aldus van Rijn.
Van Rijn: ‘Ja, er zijn al foto’s verkocht. De Postcode Loterij kocht voor een reclamecampagne twee foto’s. Deze foto’s werden veel gepubliceerd en dat leverde 850 euro op. Daarvan is 20% voor de persoon/personen op de foto’s. In dit geval is dat dus best veel geld. Het model krijgt altijd een kleine bijdrage, circa zes of zeven euro, als het ‘model release formulier’ wordt ondertekend. Dit is een gebruikelijk contract bij stockfotografie.
‘Het plan is niet waterdicht. Het komt voor dat we de gefotografeerde niet kunnen traceren. Dat kan komen door een verhuizing of doordat de persoon in kwestie is overleden. We geven de rechtmatige een half jaar de tijd om het geld te innen. Als het geld dan nog in ons bezit is, stoppen wij het in de ANP Photo Foundation om internationale fotoprojecten te bekostigen.’
Het gaat overigens niet alleen om geportretteerden uit ontwikkelingslanden. Op de site worden nu ook foto’s van Roemenen aangeboden. ‘Een fotograaf van ANP gaat binnenkort mee op staatsbezoek naar Turkije met Prins Willem Alexander en Prinses Máxima om voor World Portraits foto’s te maken. Ook die worden op de site gezet’, aldus van Rijn.
De pilot van World Portraits werd twee en een half jaar geleden gelanceerd. ‘Foto’s uit die tijd zijn nu te vinden op de beeldbank en daar hebben we er een aantal van verkocht’, aldus van Rijn. Nu het project definitief van start is gegaan, komen nieuwe foto’s binnen, wordt de beeldbank langzaamaan aangevuld.
Om antwoord te geven op de eerder gestelde vraag of ’het meisje met de groene ogen’ veel geld had kunnen verdienen: dat is inderdaad het geval. Zou de foto op de beeldbank van World Portraits worden aangeboden, dan was er veel geld binnengekomen, aangezien die foto in veel kranten en tijdschriften is gepubliceerd.