Zakformaat doet Aarsmans cursus kijken geen recht

Hoe kan iemand die bevriend is met Hans Aarsman een recensie schrijven over zijn boek ‘De Aarsman Collectie’? Hoe kan iemand zo’n recensie schrijven als-ie ook nog de man is achter PhotoQ, de website waarvoor Aarsman wekelijks een aflevering in de rubriek Kut of Kloten, eh sorry … Bakens, eh sorry … Koekerd, schrijft? Een rubriek die het kunstkatern van De Volkskrant inspireerde om Aarsman te vragen wekelijks een foto te bespreken.
Simpel zat: gewoon open en eerlijk.

Hans Aarsman verzamelt, maar is geen collectionneur. Sterker, hij heeft een hekel aan ‘hebberds’ die fotografie verzamelen uit materiële bezitsdrang. Hij verzamelt knipwerk dat-ie uit kranten, boeken en tijdschrijften haalt en ordent in thema’s en onderwerpen die hem aanspreken. En waarin een lijn zit die alleen Aarsman zelf kan uitleggen.

En dat uitleggen is zijn sterkste punt. Want als Aarsman ergens een verdienste heeft, dan is het wel dat nooit iemand voor hem zoveel mensen goed heeft leren kijken naar fotografie als hij. Bijzonder is dat hij veel weet over kunst, zelfs kunstenaar is. Maar geen kunsthistoricus. Dus als hij vertelt waarom een foto interessant is, komen daar geen uitgebreide citaten bij uit zware essaybundels. Geen uitwijdingen uit omgevallen boekenkasten. Geen woordkeus die de continue bijstand van Van Dale nodig maakt.

Aarsman is een slagerszoon. En zo schrijft hij ook. Gelijk het verhaal dat de Indiase schrijver Amitav Gosh vorige week aanhaalde in de Van der Leeuwlezing (zie de Volkskrant van zaterdag 15 oktober 2005) over de wijsheid van de paria (‘Ik heb mijzelf als mens gemaakt’) die ver uitstijgt boven die van de brahmanen (Indiase hogepriesters) die beweren dat ze contact met goddelijke waarheid hebben, maar deze in een geheime taal voor zich houden.

En dan is het een wekelijks plezier om mee te kijken met Aarsman. Blijkt dat hij ons niet alleen een beetje beter leert kijken, maar ook beter nadenken. Enkele voorbeelden:
– ‘Lantaarnpalen gedijen in de luwte.’
– ‘Geen standpunt zo verlossend als het hoge standpunt.’
– ‘Op de afdeling kostuums van de Hamas zit iemand die weet hoe kleurenfotografie werkt.’
– ‘Geen grotere vloek dan dat al je wensen worden vervuld.’
– ‘Het vergrootglas vergroot, maar je kunt ook zeggen: het vergrootglas verkleint.’

Tot zover alles prima. ‘Een cursus kijken in zakformaat’, zoals de flaptekst meldt. En daarin zit een probleempje. Waar we op het A2-formaat van een krantenpagina Aarsmans tekst kunnen lezen en gelijk de foto bekijken, moeten we in het boek eerst de foto bekijken en dan de pagina omslaan om de tekst te kunnen lezen. Met regelmaat ga je je dan onhandig voelen omdat je even wil terugbladeren naar de foto. Om te zien wat Aarsman beschrijft, of bedoelt.

De beperking van het medium boek, in elk geval van het gekozen formaat. Er gaat bij Aarsmans aanpak niets boven het lezen van de krantenpagina’s. Maak dus een Aarsman-collectie van afgescheurd krantenpapier. Of heb je die oude nummers al weggegooid?

Edie Peters

Hans Aarsman
De Aarsman Collectie
Nai Uitgevers, Rotterdam
ISBN 90-5662-470-9
19,50 euro

www.naipublishers.nl